Orta Asya Türk Tarihi

Orta Asya Türk Tarihi
.
.
.
.
.

ORTA ASYA TÜRK TARİHİ
GÖÇLER	ASYA HUN DEVLETİ (M.Ö. 220 M.S. 216)	GÖKTÜRK DEVLETİ (552-659)	DİĞER TÜRK DEVLETLERİ	KÜLTÜR VE MEDENİYET
İlk Türk Göçleri                                      ▪Türklerin ilk yurdu Orta Asya dır. ▪Orta Asya doğuda Kingan dağları, batıda Hazar denizi, kuzeyde Altay dağları ve Baykal gölü, güneyde Hindikuş dağları arasında yer alır. ▪Türklerin bir kısmı anayurtlarını terk ederek göç etmişlerdir. Göçlerin nedenleri: ►İklimin elverişsiz olması ►Nüfusun hızla artması ve Türk boyları arasındaki mücadeleler ►Hayvanlardaki salgın hastalıklar ►Yeni topraklar elde etme arzusu ►Otlakların yetersiz hale gelmesi ►Komşu devletlerin baskısı Göçlerin sonuçları: ►Türkler, gittikleri yerlere hayvan evcilleştirmeyi, madenciliği öğretti. ►Orta Asya, Türk Kültürü dünya- nın çeşitli yerlerine yayılmıştır. ►Orta Asya da nüfus azalmıştır. ►Türkler gittikleri yerlerdeki nüfu- su artırmışlardır. ►Yeni Türk devletleri kurulmuştur ►Kalabalık nüfuslarla ve farklı dinler ile karşılaşan bazı Türk boyları benliklerini kaybetmişlerdir.	▪ Tarihte bilinen ilk Türk devletidir. ▪ Bilinen ilk hükümdarı Teoman dır. ▪ Çin, Hun akınlarından korunmak için Çin Seddini yapmıştır(M.Ö. 214) ▪ Teoman dan sonra yerine Mete geçti.  ▪ Mete zamanı devletin en parlak zamanıdır. ▪ Mete orduda onlu sistemi kurmuştur. ▪ Tarihte ilk kez Türkleri bir bayrak altında toplamıştır. ▪ M.S. 48 de Kuzey ve Güney Hunları olmak üzere ikiye ayrılmışlardır. ▪ Güney Hunları Çinlilerin denetimine girdiler. ▪ Kuzey Hunlarının bir kısmı batıya çekilerek kavimler göçüne neden oldular. Kavimler Göçü (375) Kuzey Hunları batıya göç ederken,  önlerine çıkan Barbar kavimleri (Süevler, Ostrogotlar, vizizgotlar,Frenkler, Saksonlar) batıya doğru sürmüşlerdir. Bu olaya kavimler göçü denir. Kavimler Göçünün Sonuçları: ▪ Roma İmparatorluğu doğu ve batı diye ikiye ayrıldı (395) ▪ Batı Roma İmparatorluğu yıkıldı. (476) ▪ Avrupa da feodalite rejimi ortaya çıktı.  ▪ İlk Çağ bitti. Orta çağ başladı. ▪ Avrupa da, Avrupa Hun Devleti kurulmuştur. ▪ Skolastik düşünce yayılmıştır. (Skolastik düşünce belli bir fikre belli bir inanışa körü körüne bağlı olmaktır.) ▪ Avrupa 100 yıl karışıklık içinde kalmıştır. ▪ Avrupa’nın bugün ki milletleri meydana geldi ▪ Barbar kavimler arasında Hristiyanlık yayıldı AVRUPA HUN DEVLETİ  (375-469) ▪ Avrupa da kurulan ilk Türk devletidir. Devleti Balamir , Orta Macaristan da kurmuştur. ▪ En güçlü hükümdarı Attila dır. ▪ Attila, Doğu Roma’yı  vergiye bağladı. ▪ Attila, Batı Roma üzerine iki sefer yaptı. ▪ Attila dan sonra yerine geçenler bütünlüğü koruyamadılar ve devlet yıkıldı. ▪ Avrupa da kalan Hunlar buradaki kavimlerle kaynaşarak Türklüklerini kaybettiler.	▪ Türk adıyla kurulmuş ilk Türk devletidir ▪ Bumin Kağan, Avarlara karşı isyan ederek merkezi Ötüğen olan devleti kurmuştur. ▪ Devletin batı kısımlarını, İstemi Yabgu yönetmiştir. ▪ İstemi Kağan, Akhun devletine son verdi ve İpek yolunu ele geçirdi. ▪ Bumin Kağan dan sonra yerine Mukan Kağan geçmiştir. ▪ En güçlü hükümdarı Mukan Kağan dır. ▪ Devlet Doğu ve Batı Göktürkleri diye ikiye ayrıldı. Bu kollar daha sonra Çin’in egemenliğini kabul etmişlerdir. II.GÖKTÜRK DEVLETİ (Kutluk Devleti) ▪ Kutluk, Çin hakimiyetinden kurtularak Ötüğen de devleti kurmuştur. Kutluk’a derleyip toparlayan manasında “İlteriş” ünvanı verilmiştir. ▪ İlterişten sonra yerine Kapkan Kağan geçti. ▪ Bilge Kağan, devleti kardeşi Kültiğin ve Vezir Tonyukuk’un yardımıyla yönetti. Devletin en parlak zamanı bu devirde yaşandı. ▪ Tonyukuk, Kültiğin, Bilğe Kağan adlarına Orhun Yazıtları dikilmiştir. ▪ Basmil, Karluk, ve Uygurlar birleşerek II. Göktürk Devletine son verdiler. UYGURLAR (745-840) ▪ II. Göktürk Devletine son veren, Kutluk Kül Bilğe Kağan tarafından kurulmuştur. ▪ İlk yerleşim yerleri Karabalasagun dur. ▪ Uygurlar yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur. Bu nedenle tarım, sanat ve ticarette ilerlemişlerdir. Su kanalları yapmışlar. Kasaba ve kentler kurmuşlardır. ▪ Siyasi tarihlerinin en önemli olayı Talas savaşıdır(751). Bu savaşta Türkler Çinlilere karşı Arapları desteklemişlerdir. ▪ Uygurlar matbaayı ve kağıdı kullanan ilk Türk devletidir. ▪ Mani dini Uygurların içinde yayıldı. Bu dinin, hayvansal gıda yemeyi ve savaşmayı yasaklayıcı özellikleri, Uygurların milli benliklerini yitirmelerine yol açtı. ▪ Kırgızlar tarafından yıkılmışlardır.	KIRGIZLAR ▪Uygurları yıkarak merkezi Ötüğen  olan  devleti kurdular. ▪Manas destanı ünlüdür. AVARLAR (562-805) ▪ Orta Asya da kurdukları devlet Göktürkler tarafından yıkılınca, batıya göç edip Orta Avrupa’da devlet kurdular. ▪Türk tarihinde ilk kez İstanbul’u kuşatmışlardır. ▪ Benliklerini yitirip Hıristiyanlaştılar. ▪ Franklar tarafından  yıkılmışlardır. TÜRĞİŞLER ▪ Isık gölü civarın da yaşadılar. Türk tari- hinde  ilk kez parayı kullandılar. ▪  Yerleşik hayat sürdüler. ▪ İslamiyet’in Orta Asya da yayılmasını önlediler. HAZARLAR ▪ Karadeniz, Hazar denizi arasında  ya- şadılar  ve Museviliği benimsediler. ▪ İslamiyet’in Kafkaslarda yayılmasını önlediler. ▪ Rus Prensliği tarafından  ortadan  kaldırıldı. BULGARLAR ▪ Orta Asya dan göç eden Bulgarlar Kafkasya da bir devlet kurdular.   ▪ Hıristiyanlaşarak yada Slavlaşarak Türklüklerini kaybettiler. KUMANLAR (Kıpçaklar) ▪ Balkaş-İrtiş dolaylarında yaşadılar. ▪ Bizans ile anlaşıp Peçenekleri yendiler ▪ Moğollar tarafın dan  yıkılan Kumanlar daha sonra Türklüklerini kaybettiler . OĞUZLAR (Uzlar) ▪ Batıya gelerek Balkanlara yerleştiler. ▪ Bir kısmı Bizans hizmetine girmişlerdir. Bizans ordusundaki Uzlar, Malazgirt sa- vaşında Selçuklu saflarına geçmişlerdir. PEÇENEKLER ▪ Volga ve Tuna arasına yerleştiler. ▪ Ruslarla 150 yıl mücadele ettiler. ▪ Bizans ile ittifak yapan Kumanlar tara- fından  yıkıldılar.	Devlet Yönetimi ▪ Devletin başında Hakan, Kağan, Han ünvanlarını taşıyan hükümdarlar vardı. Yabgu, Han dan  sonra gelen en  büyük makamdır.  ▪Türk hükümdarlarına yönetme hakkının Tanrı tarafından verildiğine inanılıyordu. Bu inanışa Kut denilmekteydi. ▪ Devlet işleri Kurultay denilen mecliste görüşülür karara bağlanırdı. ▪ Ülke hanedan üyelerinin ortak malı sayılırdı. (Osmanlıya kadar) Bu gelenek Türk devletlerinin kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur. Sosyal ve Ekonomik Yaşam ▪ Türkler göçebe bir hayat yaşarlardı. ▪ Geçim kaynakları hayvancılıktır. ▪ İlk yerleşik hayata geçen Türkler, Uygurlar dır. Yerleşik hayata geçişle beraber ticaret, tarım, mimari ve sanatta gelişmeler meydana geldi. ▪ Türkler pantolon, çizme, iç çamaşır giymişler ve bunları Avrupalılara öğretmişlerdir. Dil, Edebiyat ve Yazı ▪ Eski Türklerde dil Türkçe idi. Asya Hunlarının Oğuz Kağan, Göktürklerin Ergenekon, Uygurların Türeyiş ve Göç, Kırgızların Manas destanları vardı. ▪ Kıpçak - Oğuz Türklerinin mücadelelerini konu alan Dede Korkut Hikayeleri de Türklerin önemli bir edebiyat ürünüdür. ▪ Türkler, Göktürk, Uygur, Arap, Latin alfabelerini kullanmışlardır. Orhun abideleri ilk yazılı eserlerdir. Bu yazıtlar Türk adının ilk geçtiği metinlerdir. Din , Hukuk, Bilim ve Sanat ▪ Göktanrı inancı çok yaygındı.Din adamlarına Kam ve Şaman, dini törenlerine Yuğ denirdi. Türkler ölüyle beraber eşyalarını da gömerler, mezarlarının başına da Balbal adı verilen taşları dikerlerdi. Mezarlarına Kurgan denilirdi. Maniheizm, Budizm, Musevilik, Hıris- tiyanlık ve Müslümanlık dinleri Türkler arasında yayıldı ▪ Yazılı hukuk gelişmemiş,  buna karşılık yazısız hukuk (töre) gelişmiştir. ▪ Türklerin Astronomi alanında geniş bilgi birikimi vardı. Bir yılı 365 gün  ve 5 saatten  biraz fazla olarak bulmaları, On İki Hayvanlı Türk Takvimi bunun kanıtıdır. ▪ Demircilik, maden işlemeciliği, süs eşyaları, dokumacılık san atları gelişmiştir.