KPSS Tarih Konu Anlatımı - Osmanlı Devleti'nde Yükselme Dönemi 2 (Kanuni, Sokullu Mehmet Paşa Dönemleri)

KPSS Tarih Konu Anlatımı - Osmanlı Devleti'nde Yükselme Dönemi 2 (Kanuni, Sokullu Mehmet Paşa Dönemleri)


.
.
.
.

OSMANLI DEVLETİNDE YÜKSELME DÖNEMİ 2                                10
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİ (1520-1566)			SOKULLU MEHMET PAŞA DÖNEMİ (1566-1579)
Yavuz’un ölümü üzerine, Yavuz’un tek oğlu olan Kanuni, taht mücadelesi yapmadan tahta geçti. 46 yıllık saltanatı boyunca, doğuya ve batıya 13 sefer düzenledi. 1-BATIDAKİ GELİŞMELER A- Osmanlı-Macar İlişkileri a-  Belgrat’ın Fethi (1521):      Macarların Osmanlıya karşı saldırgan tavır almaları üzerine Kanuni sefere çıkarak Belgrat’ı aldı.     Osmanlı Devleti, Belgrat kalesini Avrupa seferlerinde üs olarak kullandı. b-  Mohaç Meydan Muharebesi (1526):      Belgrat fethinden sonra Osmanlı-Macar ilişkileri iyice bozuldu. Bu arada Alman Kralı Şarlken’e esir düşen Fransız Kralı Fransuva, Kanuni den yardım istedi. Bunun üzerine Kanuni, Macaristan üzerine yürüdü. Mohaç ovasında yapılan savaşta, Osmanlı ordusu tarihinin en kısa zaferini aldı. Sonuçları: * Budin dahil Macaristan alınmıştır. * Fransa Kralı esaretten kurtulmuştur. * Osmanlının     Orta     Avrupa’daki     egemenliği    güçlendi. * Osmanlı – Avusturya    komşu    olmuş    böylece    Osmanlı-Avusturya ilişkileri başlamıştır. B- Osmanlı-Avusturya İlişkileri a- I.Viyana Kuşatması (1529):     Macar topraklarında hak iddia eden Avusturya kralı Ferdinand’ın Budin’e saldırması üzerine, Kanuni, Budin’e girdi. Ancak Ferdinand Kanuni’nin karşısına çıkmaya cesaret edemedi. Avusturya sorununu çözmek isteyen Kanuni, Viyana Kalesini kuşattı. Ancak Viyana’nın güçlü bir kale olması, kış mevsiminin gelmesi, ağır topların götürülmemesi yüzünden Viyana alınamadı. b- Alman Seferi (1532):     Ferdinand, Alman İmparatoru Şarlken’e güvenerek Budin’i tekrar kuşattı. Bu olay üzerine Kanuni, Şarlken’i savaşa çağırarak Alman seferine çıktı. Ancak Şarlken, kanuni’ye karşı koyamadı. Avusturya’nın isteği üzerine İstanbul Anlaşması yapıldı. c- İstanbul Antlaşması (1533): Bu anlaşmaya göre: * Avusturya  Kralı,    Osmanlı    sadrazamına    eşit    sayılacak * Ferdinand, Yanoş’un Macar krallığını tanıyacak * Avusturya Osmanlıya vergi ödeyecekti.  Bu antlaşma ile Avusturya Osmanlı Devletinin üstünlüğünü kabul etmiş oldu.	d- Zigetvar Seferi (1566)     Avusturya’nın vergisini ödememesi üzerine, Kanuni 13. ve son seferine çıktı. Zigetvar Kalesi kuşatıldı. Kanuni’nin vefatından bir gün sonra alındı. C- Osmanlı-Fransız İlişkileri      Kanuni’nin Fransız Kralı Fransuva’yı kurtarması üzerine Osmanlı-Fransız ilişkileri başladı. Kanuni, Avrupa Hristiyan birliğini parçalamak, Akdeniz ticaretini yeniden canlandırmak ve Fransız limanlarından yararlanmak için  Fransızlara kapitülasyonları verdi (1535).   1740’ta kapitülasyonlar sürekli hale getirildi. Başlangıçta Osmanlı için faydalı olan kapitülasyonlar daha sonraları Osmanlı ekonomisinin bozulmasına neden oldu.  2-DOĞUDAKİ GELİŞMELER    Yavuz döneminde İran ile yapılan savaşlar bu dönemde de devam etmiştir. Nedenleri: -Osmanlının batı seferlerini fırsat bilen İran’ın sık sık arkadan saldırması -İran’ın Avusturya ile ittifak kurmaya çalışması.   Kanuni İran üzerine üç sefer düzenlemiştir. Zor durumda kalan Şah Tahmasb, Kanuni ile Amasya Anlaşmasını imzaladı. (1555) Amasya Anlaşmasının Sonuçları: * Doğu  Anadolu, Irak, Tebriz ve Bağdat    Osmanlıya bırakıldı. * Osmanlı  Devleti  ile İran arasındaki ilk    anlaşmadır. * Osmanlı - İran arasındaki mücadelelere    uzunca bir süre ara verilmiştir. 3-DENİZLERDEKİ GELİŞMELER a- Rodos Adasının Fethi (1522)     Kanuni, Rodos ta ki şövalyelerin Osmanlı ticaret gemilerine zarar vermeleri ve Rodos un önemli bir konumda bulunmasından dolayı bu adayı fethetmiştir. b-Cezayir’in Osmanlı Yönetimine Girmesi (1533)     Kanuni, Cezayir Beyi olan Hızır Reis’i İstanbul’a çağırarak ona Kaptan-ı Deryalık teklif etti. Kendisine de Hayrettin adını verdi. Böylece Cezayir Osmanlıya katılmış ve Beylerbeyiliği’ne de Hayrettin Paşa getirildi.	c- Preveze Deniz Savaşı (1538)    Nedenleri: * Osmanlıların  Ege Denizi’ni egemenlik    altına almaları * Osmanlıların Korfu adasını kuşatması    Andrea Doria komutasındaki Haçlı donanması ile Barboros arasında yapılan Preveze Deniz Savaşında, Haçlılar ağır bir yenilgiye uğradı. Bu savaş sonucunda Akdeniz bir Türk gölü haline geldi. d- Trablusgarp’ın Fethi (1551)     Turgut Reis tarafından alınmıştır. Turgut Reis Trablusgarp Beylerbeyiliği’ne getirildi. e- Cerbe Deniz Savaşı (1559)     Turgut Reis’in Cerbe Adasını kuşatması üzerine, Haçlılar Turgut Reis ile Cerbe savaşını yaptılar. Bu savaşta Haçlılar bir kez daha yenilmişlerdir. Bu galibiyet ile Batı Akdeniz deki Türk üstünlüğü tartışılmaz hale geldi. f- Hint Deniz Seferleri (1538-1553) Nedenleri: * Portekizlilerin,  Müslüman  tüccarların    ticaretini engellemesi * Portekizlerin     Basra     Körfezi     ve    Kızıldeniz de hakim olma çabaları * Hindistan’daki   Gücerat hükümdarının    Kanuni’den yardım istemesi * Kanuni’nin        Baharat         Yolu’nun   güvenliğini sağlamak istemesi    Kanuni’nin isteği ile Hindistan’a dört sefer yapıldı. Seferler genellikle Osmanlının başarısızlığı ile sonuçlandı. Bu seferleri Hadım Süleyman Paşa, Piri Reis, Murat Reis ve Seydi Ali Reis yaptılar. Başarısızlığın Nedenleri: 1-Seferlere gereken önemin verilmemesi 2-Osmanlı gemilerinin okyanuslara dayanıklı olmaması 3-Hindistan’daki Müslüman devletlerin Osmanlılara gereken yardımı yapmamaları Sonuçları: ●Yemen, Sudan sahilleri ve Habeşistan’ın bir kısmı Osmanlıya katıldı. ●Arap Yarımadası tamamen Osmanlı denetimine girdi. ●Kızıldeniz ve Basra Körfezi Osmanlı denetimine girdi. ●Portekiz’in Hindistan faaliyetleri engellenemedi.	Devşirme olan Sokullu Mehmet Paşa, Kanuni’nin son zamanlarında sadrazam olmuştur. Kanuni’den sonra tahta geçen II. Selim ve III. Murat zamanlarında devlet işlerini yürüten asıl kişi Sokullu Mehmet Paşa olduğundan bu döneme Sokullu Mehmet Paşa Dönemi denir. 1- Sakız Adasının Alınması (1568):     Cenevizlerin elinde bulunan ada Sokullu döneminde, Kaptan-ı Derya Piyale Paşa tarafından alınmıştır. Böylece Ege Denizindeki Türk hakimiyeti pekişmiştir. 2- Kıbrıs Adası’nın Fethi (1571)     Kıbrıs Adası Venediklilerin elinde bulunuyordu. Venedikliler Mısır’ın fethinden sonra bu ada için Osmanlıya vergi ödemeye başladılar. Nedenleri: ☺ Kıbrıs’ın jeopolitik  olarak  önemli   bir   konumda      bulunması ☺ Kıbrıs’taki  korsanların Osmanlı   ticaret  gemilerine      zarar vermesi ☺Venediklerin Kıbrıs için ödedikleri vergiyi kesmeleri    II. Selim adanın fethini istemesine rağmen Sokullu, buna karşı çıktı. Adanın alınması halinde Osmanlılara karşı büyük bir haçlı seferinin düzenleneceğini ileri sürmüştür. Vezir Lala Mustafa Paşa komutasındaki donanma Kıbrıs Adasını fethetmiştir (1571). Sonuçları: - Doğu  Akdeniz  tamamen  Osmanlı  egemenliği altına     girdi.  Böylece Mısır yolunun güvenliği sağlandı. - Türk aileleri Kıbrıs’a yerleştirildi. - İnebahtı Deniz Savaşına neden olmuştur. 3- İnebahtı Deniz Savaşı (1571): Nedenleri: ♦  Avrupalıların Kıbrıs Adasını geri almak istemeleri ♦  Papa’nın kışkırtmaları     Oluşturulan haçlı donanması, Osmanlı donanmasını İnebahtı körfezinde yaktı. Yalnızca Uluç Ali Reis bir kısım gemileri alarak İstanbul’a dönebildi. Sonuçları: ●  Uluç    Ali    Reis’in    adı,   Kılıç   Ali   Reis   olarak     değiştirilmiş ve Kaptan-ı Deryalığa getirilmiştir. ●  Osmanlı   Devletinin     aldığı     ilk     büyük    deniz      yenilgisidir. ● Bu yenilgi,Türklerin yenilmezliği inancını yıkmıştır. ● Osmanlı Devleti kısa sürede daha güçlü bir donanma     hazırlayarak denizlere tekrar açıldı. 4- Tunus’un Fethi (1574):    Yeni oluşturulan donanma ilk iş olarak İspanyolların elindeki Tunus seferine çıktı. Tunus kolayca alınarak Beylerbeyilik haline getirilmiştir. Not: Tunus’un fethi hem İspanyol-Osmanlı savaşlarını, hem de İspanyolların Kuzey Afrika da ki işgal politikalarını sona erdirmiştir.	5- Fas Sultanlığının Osmanlı Himayesine  Alınması     Fas’ta taç kavgaları başlamıştı. Bir kısım Faslılar Portekiz kralından, bir kısmı da Osmanlı Padişahından yardım istediler. Sokullu, Cezayir Beylerbeyi Ramazan Paşa’yı Fas üzerine gönderdi. Portekizliler ile yapılan Vadi-üs Sebil Savaşı’yla Portekizlilere çok ağır bir darbe vurularak Fas Osmanlı himayesine alındı. (1577) 6- Sokullu’nun Kanal Projeleri a- Don -Volga Kanal Projesi’nin Amaçları: - Orta Asya Türkleri ile ilişki kurmak - Rusya’nın güneye inmesini ve büyümesini önlemek - Donanmayı  Hazar  denizine geçirerek İran’ı doğudan sıkıştırmak - İpek yolunun canlanmasını sağlamak   Don ve Volga nehirlerinin birbirlerine yaklaştığı yerde 10 km lik kanal açılması için çalışmalar başladı (1569). Ancak Rusya’nın saldırıları, Kırım hanının projeye destek vermemesi yüzünden proje yarım kalmıştır.  b- Süveyş Kanalı Projesinin Amaçları ● Akdeniz ticaretini canlandırmak ● Portekiz’in     Hint    Okyanusundaki     faaliyetlerini önlemek ● Güney  Asya’daki  Müslümanlar üzerinde  Avrupalı devletlerin baskısını kaldırmak    İlk kez Yavuz döneminde, gündeme gelen Akdeniz ile Kızıl Deniz’in birleştirilmesi projesi yeniden düşünülmüş ama gerçekleştirilememiştir. 7-Sokullu’nun Ölümü (1579)     Sokullu, III. Murat döneminde eski itibarını kaybetti ve öldürüldü. Not: Sokullu’nun ölümü ile Osmanlı Devletin de Yükselme Dönemi sona ermiş ve Duraklama Dönemi başlamıştır.