KPSS Tarih Konu Anlatımı - 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti

KPSS Tarih Konu Anlatımı - 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti


.
.
.
.

19. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ
Fransız İhtilali ve Sonuçları	Sırp ve Yunan İsyanları	Mısır ve Boğazlar Sorunu	Kırım Savaşı (1853-1856)	1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi)
Nedenleri: 1-Krallık rejiminin baskısı ve yönetimdeki bozukluk 2-Halkın; soylular, rahipler, burjuvalar ve köylüler olmak üzere sınıflara ayrılması 3-Fransız aydınlarından Monteskiyö, J.J. Russo, Volteir gibi filozofların etkisi 4-Amerika’da bağımsızlık mücadelesinin sonunda insan haklarıyla ilgili bir bildiri yayınlanası 5-İngiltere’de Manga Carta ile başlayan demokratikleşme sürecinin sonunda pek çok hak ve özgürlüklerin elde edilmesi 6-İngiltere ile yapılan Yedi Yıl Savaşlarının maliyeyi olumsuz yönde etkilemesi 7-Sarayda aşırı israf ve lüksün hüküm sürmesi 8-Giderleri karşılamak için halka ağır vergilerin konulması     1789’da Etajenaro Meclisi’nde halk, meclisin kontrolünü ele geçirdi. Kral meclisi basmak isteyince halk ayaklanmış. Bastil Hapishanesi’ni basarak siyasi suçluları serbest bırakmışlardır. Sonuçları: 1-Eşitlik, hürriyet, adalet, egemenlik, demokrasi gibi kavramlar ortaya çıktı. 2-Yeni Çağ sona erdi, Yakın Çağ başladı. 3-Mutlak Monarşi yerine egemenliğin halktan geldiği ilkesi kabul edildi. 4-İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi yayınlandı. 5-Avrupa devletleri Fransız İhtilali ile yayılan fikirlerin ülkelerine de sıçramaması için Fransa ile mücadele ettiler. (İhtilal Savaşları) 6-Milliyetçilik fikrinin yayılması sonucu çok uluslu imparatorluklar parçalandı. Fransız İhtilali’nin Osmanlı Devletine Etkileri      İhtilal sonucunda yapılan milliyetçilik akımının etkisi ile Balkanlar’da önce Sırplar daha sonra Rumlar olmak üzere bir çok millet ayaklanma başlattı. Bunun sonucunda bütün Balkan ülkeleri Osmanlıdan koptu.      Fransız İhtilalinin Osmanlı Devleti’ne olumlu etkileri de olmuştur. En büyük etkisi demokratikleşme ve anayasacılık hareketlerinin Osmanlı toplumunda yayılmaya başlamasıdır. Yargı güvencesi, eşitlik, vatandaşlık hakları gibi demokrasinin temel ilkeleri önce Osmanlı aydınları daha sonra ise toplum arasında yayılmaya başladı.     Osmanlıda fermanların ilanında ve meşrutiyetin kabulünde etkili olmuştur.	A- Sırp İsyanı Nedenleri: 1-Gerileme ve dağılma döneminde Avrupa’ya yapılan seferlerde Sırp topraklarının savaş alanı haline dönmesi 2-Osmanlı Devleti’nin merkezi idaresinin zayıflaması 3-Fransız İhtilali’nin yaydığı milliyetçilik ve bağımsızlık ilkelerinin etkisi, 4-Avusturya ve Rusya’nın Balkanları kontrol altına almak için buradaki azınlıkları Osmanlı’ya karşı kışkırtması 5-Sırbistan’da görev yapan yeniçerilerin halka kötü davranması,    Bunların sonucunda 1804’te Kara Yorgi öncülüğünde ilk isyan çıkmıştır. Sonuçları: 1-Sırplar Edirne Antlaşması ile iç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlıya bağımlı oldular (1829). 2-Berlin Antlaşması ile Sırbistan tam bağımsızlığını kazandı (1878). Not: Osmanlı Devleti’nde milliyetçilik akımlarından etkilenerek bağımsızlık için ilk isyan eden ilk toplum Sırplardır. B-Yunan İsyanı Nedenleri: 1-Milliyetçilik akımının etkisi 2-Etnik-i Eterya Cemiyeti’nin kurulması (1814) 3-Rusya, Fransa ve İngiltere’nin Rumları kışkırtması 4-Osmanlı Devleti’nin zayıflamış olması     Rusya’nın desteğini alan Etnik’i Eterya, Eflak ve Boğdan da isyanı başlattı (1820). Osmanlı Devleti Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’nın yardımı ile isyanı bastırdı.     Fransa, İngiltere, Rusya birleşerek Yunanistan’a bağımsızlık verilmesini istediler. II. Mahmut’un bunu kabul etmemesi üzerine üç devletin donanması, Navarin Limanı’nda Osmanlı donanmasını yaktılar (Navarin Baskını 1827). Rusya’nın da doğu ve batıda ilerlemesi üzerine zor durumda kalan Osmanlı Devleti Edirne Antlaşması’nı imzaladı (1829). Edirne Antlaşmasının Maddeleri: 1-Osmanlı Devleti, Yunanistan’ın bağımsızlığını tanıyacak  2-Sırbistan iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde Osmanlıya bağlı olacak Not:Rumlar Osmanlı Devletinden ayrılarak bağımsız olan ilk millet olmuştur.	II. Mahmut, Mısır  Valisi Kavalalı Mehmet Paşa’ya Mora isyanını bastırsa Mora ve Girit valiliklerini vaat etmişti. Ancak Yunanistan’ın Edirne Antlaşması ile bağımsız olması üzerine, Mora valiliği Mehmet Ali Paşa’ya verilememiştir. Bunun üzerine Mehmet Ali Paşa, II. Mahmut’tan Mora valiliğine karşılık Suriye valiliğini istemiştir. II. Mahmut’un bunu kabul etmemesi üzerine Mehmet Ali Paşa isyan etmiştir.     Mehmet Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa komutasındaki Mısır Ordusu, Suriye’yi ele geçirmiş ve Kütahya’ya kadar ilerlemiştir.     Zor durumda kalan II. Mahmut, Rusya’dan yardım istemek zorunda kalmıştır. Rus ordu ve donanması İstanbul önlerine gelince, bu durumdan İngiltere ve Fransa  rahatsız olmuştur. Bunun üzerine İngiltere ve Fransa harekete geçerek, II. Mahmut ile Mehmet Ali Paşa arasında Kütahya Antlaşması’nın imzalanmasını sağlamışlardır. Kütahya Antlaşması (1833)    Bu antlaşmayla, Mehmet Ali Paşa’ya Suriye ve Girit valiliği, oğlu İbrahim Paşa’ya da  Adana valiliği, ek olarak verilmiştir.     Antlaşmaya rağmen Mehmet Ali Paşa’ya güvenemeyen II. Mahmut, Rusya’nın desteğini sağlamak için Rusya ile  Hünkar İskelesi Antlaşması’nı yaptı (1833). Hünkar İskelesi Antlaşması’nın Maddeleri: 1-Osmanlı Devleti bir saldırıya uğrarsa Rusya, asker yardımı yapacak  fakat masraflarını Osmanlı karşılayacak 2-Rusya saldırıya uğrarsa Osmanlılar, Boğazlar’ı kapatacak 3-Antlaşma 8 yıl yürürlükte kalacak Not: Böylece ilk kez boğazlar sorunu ortaya çıkmıştır.  Rusya’nın desteğini alan II. Mahmut, Mehmet Ali Paşa’ya haddini bildirmek için Mehmet Paşa’ya savaş açtı. Yapılan Nizip Savaşı’nı (1839), Osmanlı ordusu kaybetti. Bu arada II. Mahmut ölmüş yerine  oğlu Abdülmecit tahta geçmiştir.    Hünkar iskelesi Antlaşması’na göre Rusya’nın yardım etmesinden çekinen İngiltere, Mısır sorununu uluslar arası bir konferansa çekti. Fransa hariç Avrupa’nın büyük devletlerinin katıldığı, Londra Protokolü imzalandı (1840). Londra Protokolü Maddeleri: 1-Suriye, Adana, Girit, Cidde, Osmanlı’ya geri verilecek 2-Mısır Osmanlıya yıllık vergi verecek 3-Mısır hukuken Osmanlı Devleti’nin olacak, yönetimi Mehmet Ali Paşa’ya verilecek Not: Böylece Mısır Sorunu halledilmiş oldu.     Mısır Sorununu halleden Avrupalı Devletler tekrar bir araya gelerek Londra Boğazlar Sözleşmesi’ni (Londra antlaşması 1841) imzaladılar.   Londra Boğazlar Sözleşmesinin Önemi: 1-Boğazlar uluslar arası bir statü kazandı 2-Boğazlar sorunu çözüldü. 3-Boğazların savaş gemilerine kapatılması ile Rusya’nın Akdeniz’e inmesi önlendi. Not: Mısır Sorunu başlangıçta bir iç sorun iken sonraları dış sorun haline dönüştü. Not: Osmanlı Devleti’nin kendi valisi ile bile başa çıkamayacak güçte olduğu ortaya çıktı.	Nedenleri: 1-Rusların, İstanbul ve Boğazlara yerleşmek ve Balkanlarda kendisine bağlı devletler kurmak istemesi 2-Rusların, kutsal yerlerde Ortodokslar lehine bazı haklar elde etmek istemesi 3-Rusya’nın isteklerini Osmanlı Devleti’ne kabul ettirebilmek için Prens Menkiçof’u olağanüstü yetkiler ile İstanbul’a göndermesi     Rus ordularının Osmanlı topraklarına girmesi ile savaş başladı. Rus donanması, Sinop Limanına baskın yaparak Osmanlı donanmasını Yaktı (Sinop Baskını 1853).     Rusya’nın Boğazlar ve Akdeniz üzerinde oluşturduğu tehdit, İngiltere ve Fransa’yı harekete geçirdi. İki devlet Osmanlının yanında savaşa katıldılar.      İtalyan birliğini kurmak için Fransa’nın desteğine ihtiyaç duyan Piyomento (Sardunya), Fransa’nın yanında savaşa girdi.      Bu ittifak karşısında, Rusya zor durumda kalarak  Paris Antlaşması’nı imzalamıştır. Paris Antlaşmasının Maddeleri: 1-Osmanlı Devleti bir Avrupa Devleti sayılacak, toprak bütünlüğü Avrupalı devletlerin garantisi altında olacak ve Avrupa devletleri hukukundan yararlanacak 2-Karadeniz tarafsız hale getirilecek sadece ticaret gemilerine açık tutulacak 3-Rusya ve Osmanlı Devleti Karadeniz’de savaş gemisi ve tersane bulunduramayacaktır. 4-Rusya, Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışmayacak, alınan topraklar taraflara geri verilecek Paris Antlaşmasının Önemi: ●Osmanlı Devleti, Avrupa Devleti sayıldı. ●Osmanlı Devleti’nin dağılma döneminde imzaladığı en karlı anlaşma oldu. ●Osmanlı toprak bütünlüğünün Avrupalı devletlerinin garantisi altında bulunması, Osmanlı Devleti’nin kendi topraklarını koru- yamayacak kadar güçsüz olduğunu gösterdi. ●Osmanlı Devleti bu savaştan galip çıkmasına rağmen “Karadeniz’de donanma bulunduramayacak” maddesi ile yenik devlet durumuna düşmüştür. ●Bu antlaşma ile İngiltere ve Fransa Akdeniz’de güvenliklerini sağlamışlardır. ●Rusya’nın Osmanlı Devleti üzerindeki emelleri bir süre engellenmiştir. Not: Kırım savaşı sırasında Osmanlı padişahı Abdülmecit, ilk kez İngiltere’den borç para almıştır. Not: Osmanlı Devleti, yabancıların Paris Antlaşmasında, iç işlerimize karışmasını engellemek için Islahat Fermanı’nı ilan etti.	Nedenleri: 1-Almanya ve İtalya’nın siyasi birliğini kurmasıyla Avrupa’da meydana gelen gelişmelerden Rusya’nın faydalanmak istemesi 2-Rusya’nın Kırım Savaşı’yla kaybettiği hakları elde etmek istemesi 3-Karadeniz kıyılarını silahlandırmak istemesi 4-Rusya’nın Balkan devletlerini kışkırtması. Bunun üzerine Hersek, Sırbistan, Karadağ ve Bulgaristan’da isyanlar çıktı.     Yeni bir Osmanlı-Rus Savaşını istemeyen Avrupalı devletler İstanbul’da bir konferans topladılar (İstanbul Konferansı 1878). Bu konferansta Sırbistan ve Karadağ’dan Osmanlı askerlerinin çekilmesini, Bosna Hersek ve Bulgaristan’a da özerklik verilmesini istediler. Osmanlı bu istekleri iç işlerine müdahale sayarak reddetti.     Bunun üzerine Rusya Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti. Ruslar Kafkaslarda Gazi Ahmet Muhtar Paşa’yı, Balkanlar’da ise Gazi Osman Paşa’yı yenerek, Osmanlı Devleti ile  Ayestefanos (Yeşilköy) Antlaşmasını imzaladı. Ayestefanos Antlaşması (1878)   Bu Antlaşma ile Ruslar tarihi emellerine ulaşma yolunda önemli bir adım atmıştır. Rusya’nın büyümesini istemeyen İngiltere ve Avusturya yanlarına Almanya’yı da alarak savaşa itiraz etmiştir. Rusya bu devletler ile savaşı göze alamadığından Berlin Antlaşmasını hazırlamak zorunda kalmıştır (1878). Berlin Antlaşmasının Maddeleri: 1-Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsız olacak 2-Batum, Kars, Ardahan ve Artvin Rusya’da, Doğu Beyazıt ve Eleşkirt Osmanlıda kalacak 3-Bulgaristan üçe ayrılacak 4-Osmanlı Devleti Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecek 5-Yunanistan’a Teselya Bölgesi verilecek 6-Ermeni ve Rum azınlıklara ayrıcalıklar verilecek 7-Bosna-Hersek Osmanlıya ait olacak fakat yönetimi Avusturya’ya bırakılacak   Berlin Antlaşmasının Önemi: ●19. yüzyılda imzalanan en ağır antlaşmadır. ●Ermeni meselesi ilk defa Berlin Antlaşması ile gündeme gelmiştir. ●Bulgaristan’ın parçalanması ile Rusların Akdeniz’e inmesi önlenmiştir. ●Osmanlı Devleti’nin Berlin antlaşmasındaki en önemli karı Doğu Beyazıt’ın geri alınmasıdır. Buna karşılık Kıbrıs İngilizlere üs olarak verildi.   Not: Ayestefanos Antlaşması, Avrupalı devletlerin müdahalesi ile uygulanamamıştır. Bu nedenle ölü doğmuş bir antlaşmadır. Bu yönü ile Sevr Antlaşması’na benzer.