KPSS Tarih Konu Anlatımı - 19. Yüzyıldaki Yenilik Hareketleri

KPSS Tarih Konu Anlatımı - 19. Yüzyıldaki Yenilik Hareketleri


.
.
.
.

19. YÜZYILDAKİ YENİLİK HAREKETLERİ
II. Mahmut Devrindeki Yenilikler	Tanzimat Fermanı	Islahat Fermanı	I. Meşrutiyet	II. Meşrutiyet
Bu dönemde askeri, yönetim, mali, kültürel ve eğitim alanında ıslahatlar yapılmıştır. A-Askeri Alandaki Islahatlar 1. Sekban-ı Cedit ve Eşkinci ocaklarını kurdu. 2. 1826 yılında Yeniçeri Ocağını kaldırdı (Vakay-ı Hayriye). Yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye ordusunu kurdu. Not:Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasıyla padişahın otoritesi yeniden sağlanmıştır. Ayrıca yapılacak olan ıslahatların önündeki en büyük engel kaldırılmıştır. B-Yönetim Alanındaki İnkılaplar 1. II.Mahmut ayanlar ile Sened-i İttifak’ı imzaladı. Bu antlaşmaya göre ayanlar devlet otoritesini tanıyacak ve ıslahatları benimseyecek buna karşılık ayanlar bulundukları yerde vergi toplama yetkisine sahip olacaklardı. Sened-i İttifak, padişahın yetkilerini sınırlayan ilk belgedir. Ayrıca devlet ayanların varlığını bu belgeyle resmen tanımıştır. 2. Divan teşkilatı kaldırılarak nazırlıklar (bakanlık-     lar) kuruldu. 3. Dirlik sistemi kaldırıldı. Bunun yerine devlet memurlarına maaş bağlandı. 4. Posta, polis ve karantina teşkilatı kuruldu. 5. Müsadere usulü kaldırılarak özel mülkiyet ve miras hakkı tanındı. 6. Askeri amaçlı ilk nüfus sayımı yapıldı. 7. Memurlara fes ve pantolon giyme zorunluluğu getirildi. 8. Memurlar iç işleri ve dış işleri olmak üzere ikiye ayrıldı. C- Eğitim ve Kültür Alanındaki İnkılaplar 1. İstanbul’da ilköğretim’in zorunlu olması kabul edildi. Fakat uygulanamadı. 2. Yüksek okullara öğrenci yetiştirmek amacı ile rüştiye okulları açıldı. 3. Enderun Mektebi kaldırılarak yerine devlet memurluğu için Mekteb-i Maarif-i Adliye okulu kuruldu. 4. Orduya subay yetiştirmek için Harp Okulu açıldı. 5. İlk resmi gazete olan Takvim-i Vakayi çıkarıldı. 6. İlk kez Avrupa’ya öğrenciler gönderildi. 7. Mekteb-i Tıbbıye ve Mızıkay-ı Hümayun gibi yüksek okullar açıldı. 8. II.Mahmut resmini yaptırarak devlet dairelerine astırdı. 9. Yabancı müzik serbest bırakıldı. D) Ekonomik Alandaki Islahatları 1. İngilizler ile Balta Limanı Antlaşması imzalandı 2. Yerli malı kullanımı teşvik edildi.	Tanzimat Fermanı Padişah Abdülmecit zamanında, Hariciye Nazırı (Dışişleri Bakanı) Mustafa Reşit Paşa tarafından hazırlandı. Nedenleri: 1. Avrupalı devletlerin iç işlerimize karışması-     na engel olmak 2. Avrupalı devletlere yakınlık sağlamak 3. Mısır meselesinin halledilmesinde Avrupalı     devletlerinin yardımını sağlamak    Mustafa Reşit Paşa hazırladığı programı 3 Kasım 1839 tarihinde Gülhane Parkı’nda halk huzurunda okudu. Bunun için bu fermana “Gülhane Hattı Hümayunu” da denir. Tanzimat Fermanı’nın Maddeleri: 1. Müslüman, Hıristiyan ve Musevi bütün halkın, can, mal ve namus güvenliği sağlanacaktır. 2. Vergiler herkesin gelirine göre toplanacak-      tır. 3. Askere alma ve terhis işlemleri belli kurallara bağlanacaktır. 4. Herkes kanun önünde eşit olacak, her gücün üstünde kanun gücünün olduğu kabul edilecek 5. Hiç kimse yargılanmadan haksız yere idam edilmeyecektir. 6. Herkes mal ve mülk sahibi olabilecek, isterse satabilecek veya miras bırakabilecek. Tanzimat Fermanı’nın Önemi: ● Osmanlı Devleti’nde ilk kez kanun gücünün üstünlüğü kabul edilmiştir. ● Padişah ilk kez kendi gücünün de üstünde kanun gücü olduğunu kabul etti. ● Ömür boyu olan askerlik 5 yıla indirildi. Önce sadece Müslümanların yaptığı askerlik tüm halka yaygınlaştırıldı. ● Tanzimat Fermanı ile Osmanlı Devleti’nde Müslümanlar ve gayrimüslimler kanun önünde eşitlendi. ● Osmanlı tarihinde batılı hukuk kurallarına geçişin ilk aşamasını oluşturur. ● Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesinde Avrupalı devletlerinin baskısı olmamıştır. Not:Osmanlı tarihinde Tanzimat Fermanı ile başlayıp (1839), I.Meşrutiyet Dönemi’ne (1876) kadar geçen döneme “Tanzimat Dönemi” denir.	Kırım Savaşı sırasında İngiltere ve Fransa, Osmanlı Devleti’ne yapmış oldukları yardım karşılığında Hıristiyanlara bazı haklar verilmesini istemişlerdi. Bunun üzerine  Osmanlı padişahı Abdülmecit, Paris Antlaşması’na Hıristiyanları koruyucu bir madde konulmasını engellemek için Islahat Fermanını ilan etmiştir. Islahat Fermanı’nın Maddeleri: 1- Herkes dil, din ve mezhep özgürlüğü-  ne  sahip olacak, 2-Karma mahkemeler oluşturulacak herkes kendi dinine göre yemin edebilecek 3-Azınlıklar il meclisine üye olabilecek 4-Azınlıklara, hakaret ifade eden sözcükler kullanılmayacak 5-Azınlıklarda devlet memuru olabilecek ve istedikleri okula girebilecekler 6-Müslüman olmayanlardan alınan cizye vergisi kaldırılacak Islahat Fermanı’nın Önemi: ●Bu ferman Tanzimat Fermanı’nın genişletilmiş şeklidir. ●Avrupalı devletlerin baskısı sonucunda ilan edilmiştir. ●Bu ferman ile azınlıklar, Müslüman halktan daha ayrıcalıklı hale geldiler. ●Avrupalı devletler Islahat Fermanı’nın ilan edilmesine rağmen azınlık haklarını bahane ederek Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışmaya devam ettiler.	Mithat Paşa, Namık Kemal, Ziya Paşa gibi bazı aydınlar devletin içine düştüğü kötü durumdan kurtulması için, Meşrutiyet’in ilan edilmesi gerektiğini savunuyorlardı Bu aydınların bulunduğu bu gruba Genç  Osmanlılar  ( Yeni Osmanlı- lar) veya Jön Türkler deniyordu.     Jön Türkler, meşrutiyeti ilan etme yanlısı olmayan padişah Abdülaziz’i tahttan indirerek yerine V. Murat’ı çıkardılar. Jön Türkler, sağlığı bozuk olan V.Murat üç ay sonra tahttan indirerek, meşrutiyeti ilan edeceğine söz veren II.Abdülhamit’i tahta geçirdiler.    II. Abdülhamit, sözünü yerine getirmek için Mithat Paşa’yı sadrazamlığa getirerek meşrutiyeti ilan etti (23 Aralık 1876). Meşrutiyet’in İlanının Önemi: ●Meşrutiyet’in ilanı ile ilk kez halk, padişahın yanında yönetime ortak olmuştur. ●Halk ilk defa seçme-seçilme ve temsil hakkını kullanmıştır. ●Osmanlı Devleti’nde Mutlakiyet olan yönetim şekli sona ermiş, Meşrutiyet yönetimi başlamıştır. ●Osmanlı tarihinin aynı zamanda Türk tarihinin ilk anayasası olan, Kanun-ı Esasi ilan edilmiştir. ●Meclis-i Mebusan ve Meclis’i Ayan olmak üzere iki meclis açıldı. Meclis-i Mebusan’ın üyelerini halk, Meclis-i Ayan’ın üyelerini padişah seçti.   II. Abdülhamit, 1877-78 Osmanlı Rus Savaşını (93 Harbi) bahane ederek meclisi kapattı. Böylece meşrutiyet sona erdi. Tekrar mutlakiyet başladı. Mutlakiyet: Hükümdarın kayıtsız şartsız yönetimi elinde bulundurması. Meşrutiyet: Monarşi ile yönetilen devletlerde hükümdarın başkanlığı altındaki parlamento (meclis) yönetimi.	I. Meşrutiyet’in kapatılması üzerine harekete geçen Jön Türkler, İttihat ve Terakki Örgütü’nü kurdular (1889). Örgüt, II. Abdülhamit’e meşrutiyeti tekrar ilan etmesi için baskı yaptı. Padişah meşrutiyeti ilan etmeyince, İttihat ve Terakki Örgütü’ne bağlı bulunan Niyazi Bey ve Enver Bey birlikleriyle Balkanlarda ayaklandı. Ayaklanmanın büyümesini istemeyen II.Abdülhamit, ikinci kez meşrutiyeti ilan etmiştir (1908). Böylece II.Meşrutiyet dönemi başlamıştır. 31 Mart Olayı (13 Nisan 1909)    Meşrutiyet karşıtları İstanbul’da bir isyan çıkarttılar. Bu isyana “31 Mart Olayı” denir.İsyanı Selanik’ten yola çıkan, kurmay başkanlığını Mustafa Kemal’in yaptığı Hareket Ordusu bastırmıştır. Sonuçları: ●1876 Anayasası tekrar yürürlüğe girdi. ●Anayasa değişikliği ile padişahın meclisi kapatması zorlaştırılmıştır. ●İttihat ve Terakki bu ayaklanmadan II.Abdülhamit’i sorumlu tutarak onu tahttan indirmiş, yerine V. Mehmet Reşat padişah yapılmıştır. ●Karışıklıklardan yararlanmak isteyen Avrupalı devletler bazı yerleri işgal etti.  -Yunanistan, Girit’i işgal etti (1908)    -Avusturya-Macaristan,  Bosna-Hersek’i    işgal etti.  -Bulgaristan, bağımsızlığını ilan etti. ●Bu dönemde ülkeyi İttihat ve Terakki Cemiyeti yönetti. İttihatçılar yönetimde Türkçülük fikrine önem verdiler. ●Basına uygulanan sansür kaldırıldı. Not: “31 Mart Olayı” Osmanlı tarihinde rejime yönelik ilk isyan hareketidir.