9.Sınıf Türk Edebiyatı Kitabı 2.Ünite:Şiir ve Gelenek (Sayfa 67,68,69,70)

9.Sınıf Edebiyat Kitabı 

2.Ünite:Şiir ve Gelenek

f. Şiir ve Gelenek

HAZIRLIK

1. Fotoğrafta kültürümüzü yansıtan hangi ürünleri görüyorsunuz? Kültür hangi unsurların bir araya gelmesiyle oluşur?

1. Birinci resimde oya, mendil işlemesi, ikinci resimde  çanta dokumacılığı, üçüncü resimde kilim dokumacılığı, dördüncü resimde yayık var. Kültür geçmişten günümüze kadar biriken  bilgi, gelenekle oluşur. Ataların bir sonraki kuşağa aktardığı unsurlardır.

2. Aşağıya alınan şiirlerde hangi özellikler ortaktır?

2. Üçünün teması aynı :Ölümdür.

3. Hazırlıkta verilen örnek metinlerden hangisinin dili sadedir? Bu metinleri tarihsel süreç içinde düşündüğünüzde hangisi ilk önce yazılmış olabilir? Niçin böyle düşündünüz?

3. İkinci metnin dili daha sadedir. Bu metinleri tarihsel süreç içinde değerlendirirsek birinci metin daha önce yazılmıştır.  Birinci metin içinde öz Türkçe kelimeler çok fazla ve bize göre anlaşılması sıkıntılı oluyor. Diğerlerindeki yabancı kelimelerin yanında kullanılan kelimeler az da olsa metin hakkında bilgi veriyor.

İNCELEME

1.       metin

2.   metin

3.    metin

4.    metin

5.    metin

6.    metin

1. Bu bölümde inceleyeceğiniz metinler özellikle yüzyılları belirtilerek arka arkaya verilmiştir. Araştırma çalışmasından

da edindiğiniz bilgilere göre seçilen bu şiirlerin, Türk şiir geleneği içinde hangi gruba dâhil edilebileceğini nedenleriyle belirtiniz.

1.            1.    metin: Eski Türk Edebiyatına (Destan dönemi ) aittir. İçinde Öz Türkçe kelimeler var ve diğerlerine göre anlaşılması daha zordur.

2.    metin: Halk şiiri geleneğidir. Halk söyleyişleri  var , dörtlüklerle ve  heceyle yazılmıştır.

3.    metin: Yine halk şiiri geleneğidir. Halk söyleyişleri  var , dörtlüklerle ve  heceyle yazılmıştır.

4.    metin: Divan Edebiyatı geleneğidir. Aruzla yazılmış ve Osmanlıca kelimeler fazladır.

5.    metin: Halk şiir geleneği hakimdir.

6.    metin: Modern edebiyat içinde yazılmış olsa yazarı halk geleneğinden beslenmiştir.

2. İncelediğiniz metinlerin yapısını oluşturan birimleri, ahenk unsurlarını ve temasını bulunuz. Bu yapı, ahenk unsurları ve temaların ilk olarak hangi yüzyılda ortaya çıktığını söyleyebilir misiniz? Türk şiir geleneği içerisinde, geleneği oluşturan ve yaşatan şairlerin yüzyıllarca niçin birbirlerini etkilediklerini belirtiniz. Türk şiirinin tarihî gelişimi hakkında yaptığınız araştırma çalışmasından edindiğiniz bilgileri de kullanarak Türk dilinin şiir geleneğini oluşturan unsurları metinlerden örneklerle gösteriniz.

2.  Türk şiirinin ahenk unsurları Orta Asya’da tarihin bilinmeyen karanlık devirlerinden itibaren sözlü olarak ortaya çıkmıştır. Şairler içinde bulundukları şairlerden  ya da daha öncekilerin yazdıklarından ister istemez etkilenirler. Türk şiirinden  4 gelenek göze çarpmaktadır:

1. Destan geleneği: Eski Türk edebiyatı olarak  bilinir. Sözlü kültür vardır. Anonimdir. Konuları yiğitlik , doğa ve sevda gibi konulardır.

2. Halk Edebiyatı geleneği: Destan dönemi edebiyatının İslamiyet’ten sonraki şeklidir. İçinde İslamiyet vardır. Anonim, tekke ve aşık olmak üzere üç koldan ilerler.

3. Divan Edebiyatı geleneği: 13. Yüzyıldan itibaren oluşan ve İran ve Arap etkisi görülen edebiyattır. Dili Arapça,Farsça ve Türkçe karışıktır. Kalıplaşmış şekilleri olan ağır ve ağdalı bir dili olan ama kesinlikle sistemli bir edebiyat geleneğidir. 13-19 yüzyıl arasında devam eder. Osmanlı izleri vardır.

4. Modern Edebiyat geleneği: Tanzimat’la birlikte Batı’yı tanıyanların Fransa’dan getirmeye çalıştığı edebiyattır ki şekil ve ahenk unsurları bakımından değişim kendini gösterir. Serbest nazım daha çok kullanılmıştır.

3. İlk metnin şairi niçin doğa ile ilgili kelimeleri, Karacaoğlan güzelliği metheden kelimeleri, Levni dinle ilgili kelimeleri ve temaları kullanmışlardır? Şiirlerin söylendiği / yazıldığı sosyal ve kültürel ortam şiirlere hangi farklı söyleyiş özelliklerini kazandırmıştır? Açıklayınız.

3. Şairlerin yaşadıkları sosyal çevre şairin üzerinde etkili olmuştur. Mesela Levni’nin yetiştiği ortam medrese kültürü hakimdir ve ister istemez bu da şiirlerine yansımıştır. Karacaoğlan da medrese görmemiş halk aşığıdır ondan beklenilen şey sevgilinin güzelliği anlatmaktır.

4. Bir İngiliz, Fransız, Iraklı, Kenyalı vb. Türk dilinin şiir geleneğiyle şiir yazar mı? Tartışınız. Tartışmanız sonucunda ortaya çıkan görüşü tahtaya yazınız.

4. Yazar mı yazar ama bunun üzerinde çok çalışma yapmış olması lazım. Unutmayalım ki Orhun Abideleri üzerinde de ilk çalışmaları yabancı Türkologlar yapmıştır.

5. İncelediğiniz metinler altı yüzyılın sanat anlayışını yansıtan eserlerdir. Türk halk şiiri hakkında yaptığınız araştırmadan edindiğiniz bilgileri de kullanarak incelediğiniz metinler, Türk halk şiirinin hangi nazım biçim ve türleriyle

oluşturulmuş olabilirler? Düşüncelerinizi belirtiniz.

5. Koşuk , Koşma, güzelleme gibi tür ve şekillerle yazmışlardır.

YORUMLAMA – GÜNCELLEME

1. Şairi bilinmeyen dörtlüğün teması ve şiir yapısı günümüz şiirlerinde hâlâ kullanılıyor mu? Bu şiirdeki dilin günümüze kadar gelememesinin sebebi neler olabilir?

1. Teması da yapısı da halen kullanılıyor fakat dilinin üzerinden yüzyıllar geçtiği ve dilin sürekli gelişim gösterdiği için günümüze gelememiştir. Dildeki birçok kelime doğar, kullanımı yaygınlaşır ve zamanla unutulur. Buna en güzel örnek bu şiirdir.

2. Karacaoğlan’ın şiirinden, yaşadığı devrin sosyal yaşantısı hakkında bilgi edindiniz mi? Bu durumu nasıl açıklarsınız?

2. Çok fazla bilgi vermez. Çünkü şair daha sevda üzerine şiirler yazdığı için sosyal yaşama değinmemiştir.

3. Âşık Veysel’in şiirinden “ab-ı revân, figân, haram”; Seyranî’nin şiirinde “Hak, asâ, pîr, muhabbet” kelimelerinin kullanılmasının nedenlerini tartışınız. Edebî dilin yüzyıllara göre değişimini şiirlerden örneklerle açıklayınız. Bu durumu şiir geleneği için nasıl yorumluyorsunuz? Düşüncelerinizi belirtiniz.

3. Bu kelimeler edebi dili zaman içerisinde girmiş ve çok beğenildiği için kullanılmaya devam edegelmiştir. Mesela ceylan, ahu, maral, gazal  kelimelerinin dördü de aynı  olmasına rağmen bunların şiirde kullanılması farklılık gösterir. Divan edebiyatında maral, ahu ve gazal kelimeleri kullanılırken Halk Edebiyatında ceylan kelimesi kullanılır. Bunda da en büyük etken geleneğin hakim olmasıdır.

4. Dörtlük, hece ölçüsü, yarım ya da tam uyak, sade bir dil halk şiirimizin temelini oluşturan unsurlardır. Bu unsurlar günümüz şiirinde hâlâ mevcut mudur? Tartışınız. Tartışma sonucunda vardığınız kararı sınıf tahtasına yazınız.

4. Bu unsurlar günümüz şiirinde halk şiiri geleneğini devam ettiren ve halk şiirinden etkilenen şairler tarafından kullanılmaktadır . Günümüzde de uyaklı ve kafiyeli şiirler yazanlar vardır. Abdurrahim Karakoç gibi …

DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdakilerden hangisi şiir geleneğiyle ilişkilidir?

A. Şairin dünya görüşünü şiirine yansıtması

B. Şairin beyitlerle yazmayı tercih etmesi

C. Şairin “Herkesle dost yaşamalıyız.” temasını vermeye çalışması

D. Şairin, kendinden önce yazılan şiirlerin yapısını şiirinde kullanması

E. Şairin yabancı kökenli kelimelerle yazıyor olması

CEVAP: D

2. Aşağıdaki cümlelerden hangisi şiir geleneği açısından incelendiğinde yanlıştır?

A. Her şiirde geçmişten izler vardır.

B. Her dilin kendine ait bir şiir geleneği vardır.

C. Şiir geleneğine bağlı olarak şiir yazmaya çalışmak sanatsal söyleyişi engeller.

D. Şairin yetiştiği kültürel ortam şiire farklı bir söyleyiş kazandırabilir.

E. Şiir incelenirken farklı şiir geleneklerinin varlığı unutulmamalıdır.

CEVAP: C

3. Farklı şiir gelenekleri niçin oluşmuştur?

3. İçinde yetiştikleri sosyal ve onların kullandığı dil farklılaştıkça gelenek farklılaşır. Mesela Destan geleneğinde Şamanizm’i benimseyen Türkler zamanla Müslüman olunca sosyal, dini hayat değişmiş ve ortaya yeni bir gelenek olan Halk Şiiri Geleneği çıkmıştır.

4. Aşağıdaki cümleleri bu konuda öğrendiğiniz bilgilere göre tamamlayınız.

Şairin yetiştiği SOSYAL ve kültürel HAYAT şiirine farklı söyleyiş kazandırır.

Türk dili, Türk şiir GELENEĞİNİ oluşturmuştur.