Moğollar ve Diğer Türk Devletleri
.
.
.
.
MOĞOLLAR VE DİĞER TÜRK DEVLETLERİ
7
|
|||
TOLUNOĞULLARI (868-905)
▪Ahmet bin Tolun
tarafından Mısır’da kurulmuştur.
▪İdarecileri Türk, halkı Arap olan Türk İslam devletiydi.
Mısır’da kurulan ilk Türk devletidir.
▪Bu devleti Abbasiler
yıktı.
AKŞİTLER
(İHŞİTLER) (935-969)
▪Muhammed bin Toğuç
tarafından Mısır’da kuruldu.
Mısır’da kurulan ikinci Türk devletidir.
▪Hicaz
bölgesine hakim olan ilk Türk devletidir.
▪Yöneticisi Türk halkı Kıpti olduğu için kısa sürede
yıkılmışlardır.
▪Bu devleti Fatimiler
yıktı.
MOĞOLLAR
(1196 -1227)
▪Temuçin (Cengiz Han),
Moğolistan’da devletini kurmuştur.
Devletin başkenti, Karakurum’dur.
▪Cengiz Han, Çin’e saldırı yaparak Pekin’i aldı.
▪Moğolları bir bayrak altında toplamıştır.
▪Cengiz Han, Harzemşahlar
ve Karahitaylar ile savaşarak
onları ortadan kaldırmıştır.
▪Cengiz Han, ülkeyi dört oğlu arasında paylaştırdı. Cengiz
Han’ın ölümünden sonra yerine Ögedey
Kağan geçti. Oğulları devlet birliğini sağlayamadılar ve devlet Altın Orda, İlhanlılar, Çağatay ve
Kubilay Hanlığı olmak üzere dörde ayrıldı.
Not:
1- Moğolların batı seferleri sırasında bir çok Türkmen Moğolların
önünden kaçarak Anadolu’ya girdi. Bu durum Anadolu’nun Türkleşmesini
hızlandırmıştır.
2-
Moğolların yönetiminde Türkler önemli rol oynadığı için bu
devlete Türk- Moğol Devleti de denir.
ALTIN
ORDA DEVLETİ (1227-1502)
▪Batu Han (Cengiz
Han’ın torunu) tarafından, Karadeniz’in kuzey doğusunda kurulmuştur. Başkenti Saray şehridir.
▪Berke Han
zamanında İslamiyet’i kabul ettiler.
▪İlhanlılar ile mücadele etti.
▪Özbek Han
zamanında devlet en güçlü zamanını yaşadığı gibi ülke tamamen Müslüman
olmuştur.
▪Rusya’nın güneye inmesini önlemişlerdir.
▪Timur, Altın Orda
üzerine sefer yaparak başa
Kutluk’u geçirmiştir. Bu olaydan sonra devlet; Kazan, Kırım, Nogay, Buhara, Hive,
Kasım hanlıkları kurulmuştur.
|
MEMLÜKLÜLER (1250-1517)
▪Kölemen
emiri Aybey, Eyyubilere son
vererek Memlük Devleti’ni kurdu.
▪Memlük
Sultanı Baybars, Anadolu’yu işgal
ederek Suriye’ye giren Moğolları, Ayn-ı
Calut Savaşı (1260) ile ilk defa mağlup etmeyi başarmıştır. Bu yenilgi
ile Moğolların ilerleyişi durdu. Baybars Haçlılarla da mücadele etti.
▪Baharat
yoluna hakim olan Memlükler kısa sürede zenginleştiler.
▪Moğollardan
kaçan Abbasi halifesini koruyarak, halifeliği devam ettirdiler.
▪Memlükler,
Hicaz su yolları meselesinden dolayı, fatih döneminde Osmanlı Devleti ile ilk
kez karşı karşıya geldiler. Osmanlı
Sultanı Yavuz Sultan Selim, Mercidabık ve Ridaniye Savaşlarını yaparak Memlüklere son vermiştir.
EYYUBİLER (1174-1250)
▪Haçlı
saldırıları karşısında zor durumda kalan Fatımiler, Nureddin Mahmut Zengi’den yardım istediler. Zengi, Şirkuh komutasında bir ordu
göndererek Mısır’a hakim oldu.
Şirkuh ölünce, bu orduda bulunan Selahattin
Eyyubi, Fatimi egemenliğine son vererek Mısır’da yönetimi ele aldı. Zengi
ölünce de Mısır’da bağımsız bir devlet kurdu.
▪Haçlılar
ile Hıttin Savaşını (1187)
yaparak, Kudüs, Suriye, Filistin, Musul’u ele geçirdi. Haçlıları orta doğudan
temizledi.
▪Selahattin,
sağlığında ülkeyi ailesi arasında paylaştırdı. Selahattin’in ölümünden sonra
devlet küçüklü büyüklü devletlere ayrıldı. Bunlardan en büyüğü Mısırda
kurulan Eyyubi Devleti dir.
▪Kölemenlerin
komutanı Aybey, Eyyubi devletini
yıktı.
Not: Eyyubiler
ordularını Oğuz ve Kıpçak Türk’lerinden
meydana getirir ve bunlara Memlük (Kölemen) adını verirlerdi.
|
AKKOYUNLULAR
(1370-1502)
▪Kara Yülük Osman Bey tarafından
kurulmuştur.
▪En
güçlü zamanlarını Uzun Hasan zamanında
yaşadılar.
▪Uzun
Hasan Osmanlı Devleti Padişahı Fatih ile Otlukbeli
Savaşı’nı yaparak yenilmiştir (1473).
▪Otlukbeli
savaşından sonra zayıflayan Akkoyunlu Devleti, Şah İsmail tarafından yıkıldı.
TİMURLULAR (1370-1507)
▪Timur (Timurlenk - Aksak Timur), Orta Asya, İran, Hin- distan, Azerbeycan (Çağatay Devletinin
topraklarında) devletini kurmuştur. Başkenti Semerkant’tır.
▪Timur,
Altın Orda Devleti’ni yıkmıştır.
Bu durum Rusların güçlenmesine yol açtığından Türk dünyası için zararlı oldu.
▪Timur,
Osmanlı Devleti Sultanı, Yıldırım Bayezit ile Ankara Savaşını yaptı ve Osmanlı Devleti’ni ağır bir yenilgiye
uğratarak, Yıldırım’ı esir aldı (1402).
▪Timur
dan sonra Şahruh ve Uluğ Bey geçti. Uluğ Bey matematikçi
ve Astronomdu.
▪Özbekler, Timur Devleti’ni yıktılar.
KARAKOYUNLULAR (1380-1460)
▪Bayram Hoca, Erzurum, Erciş ve Musul
dolaylarını alarak devletini kurdu.
▪Karakoyunlular,
Azerbeycan’ı Türkleştirdiler, Artuklula- ra son verdiler ve devlet
teşkilatında İlhanlıları kendilerine örnek aldılar
▪En
tanınmış hükümdarı Kara Yusuf’tur.
▪Timur
ile mücadele eden Karakoyunlular, Osmanlılara sığınarak Ankara Savaşına neden
oldular.
▪Akkoyunlular tarafından yıkıldı.
BABÜRLÜLER (1526-1858)
▪Timur
hanedanından Babür Şah, Kuzey
Hindistan, Afganistan’da devletini kurdu. Başkenti Agra’dır.
▪Babür
Şah “Babürname” isimli eseri
yazmıştır.
▪Babür
Devleti, medeniyet adına en parlak zamanını Şah Cihan zamanında yaşamıştır. Şah Cihan, kaybettiği karısı Mümtaz Mahal adına Taç Mahal adlı mimari yapıyı
yaptırmıştır.
▪İngilizler bu bölgeye hakim olarak, Babür Devleti’ne son verdiler.
|
KÜLTÜR
VE MEDENİYET
1-Devlet
Yönetimi
▪Moğollar Türkler ile yaşadıkları için Türk kültür ve
medeniyetinden etkilenmişlerdir.
▪Moğollarda hükümdarlık babadan oğla geçer ve Cengiz Han’ın
koyduğu yasalara göre yönetilirdi. (Cengiz
Yasaları)
▪Moğollar da hükümdarın başkanlık yaptığı bir “Kurultay” isimli bir meclis vardı.
Kurultay’da devlet işleri görüşülür ve devletin başına geçecek kişinin
hanlığı onaylanırdı.
▪Timur Han soyundan olmadığı için Han yerine Emir ünvanını kullanmıştır. Timur
ordu teşkilatında da fillerden
yararlanmıştır. Babür Devleti’nin başındaki olan Hükümdarlar, Padişah ünvanını kullanmışlardır.
▪Memlüklerde hükümdarlık saltanat şeklinde değildi. Güçlü olan
her komutan sultan olabilme hakkına sahipti.
2-Din
ve İnanış
▪Moğollarda birden çok din ve inanış anlayışı vardı. Totemizm,
Şamanizm, Budizm ve Hristiyanlık
bunlardan birkaçıydı. Şamanizm de din adamlarına Şaman yada Kam denirdi.
Bunlar dini törenleri yönetirdi.
▪Berke Han zamanında, Altın Orda Devleti İslamiyet’i kabul
etti.
3-Yazı
Dil ve Edebiyat
▪O dönemden kalma en ünlü eser Reşidüddin tarafından yazılan “Moğolların Gizli Tarihi” isimli
eserdir. Bu eserde Moğolların yaşam biçimleri ile ilgili bilgiler
verilmiştir.
▪Altın Orda Devleti ve Çağatay hanlığı zamanında Türkçe daha
da gelişmiştir. Doğu Türkçe’sine “Çağatayca” edebiyata da “Çağatay Edebiyatı”
denilmiştir.
▪Çağatay edebiyatının en önde gelen ismi Ali Şir Nevai’dir. Ali Şir Nevai, Türk dilinin
Farsça’dan üstün olduğunu göstermek için “Muhakemetü’l
Lügateyn” (iki dilin karşılaştırılması) adlı eserini yazdı.
▪Babür, “Babürname”
adlı eseri yazmıştır
4-Sosyal
ve Ekonomik Yaşam, Bilim-Sanat
▪Moğollar göçebe bir hayat yaşarlardı.
▪Moğollarda sosyal yapı; Han ve ailesi, Noyanlar, askerler,
halk ve köleler diye sınıflanırdı.
▪Timur Devleti hükümdarı Ulug Bey, astronomi ve matematikle
uğraşmış, rasathane yaptırmıştır.
▪ Şah Cihan, Taç
Mahal’i yaptırmıştır.
|
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Not: Yalnızca bu blogun üyesi yorum gönderebilir.