11. Sınıf Dil ve Anlatım Ders Kitabı Cevapları –Sohbet (Söyleşi) Türü(sayfa 96-107) Evrensel İletişim Yayınları

11. Sınıf Dil ve Anlatım Ders Kitabı Cevapları – Sohbet (Söyleşi) Türü (sayfa 96-107) Evrensel İletişim Yayınları- 2012-2013
Şevket Rado hakkında bir araştırma yapınız.
ŞEVKET RADO (21 Nisan 1913 Üsküp)

Türk gazeteci ve yazar. Şiir ve hikaye ile edebiyat hayatına giren Şevket Rado, fıkra ve sohbetleriyle tanınmıştır.  Gençliğinde Şevket Hıfzı adını kullanarak şiirler yazan sanatçı, sohbet, deneme, radyo konuşmaları, gezi notları, fıkra türlerinde eserler vermiştir.  İstanbul Radyosu’nda 5 yıl süreyle haftalık aile sohbetleri programı yapmıştır.  Sohbetlerinde gençlere çoğunlukla gençlere seslenmiş,  yaşama sevinci aşılayan bir anlatımla gençlerin hayat yolunda karşılaşacakları güçlükleri iyimser bir görüşle yorumlamıştır. Dili oldukça sadedir.

(sorucenneti.net- alıntılarda kaynak gösteriniz.)
Eserleri
Şiirler (şiir)

Hayat Böyledir
Tatlı Dil
Aile Sohbetleri
Saadet Yolu
Eşref saat
Ümit Dünyası (Sohbet Kitapları)
50. Yılında Sovyet Rusya
Amerikan Rüyası (Seyahat)
Türk Matbaacılık Tarihi (İbrahim Müteferrika Matbaasında basılmış eserleri ve sonrasını anlatır)
Türk Hattatları (Türk Hat Sanatı ile ilgili ilk ansiklopedi tarzında bir eserdir)

Edebî metinlerde kullanılan dilin, günlük konuşma dilinden farklılıklarını araştırınız.
Edebi metinlerde dil, sanatsal ve coşku ve heyecana bağlı işlevde kullanılır. Günlük konuşma dilinde dilin sanatsal işlevine yer verilmez. (sorucenneti.net- alıntılarda kaynak gösteriniz.)
Edebi metinlerde estetik ve söyleyiş güzelliği ön plandadır. Günlük konuşma dilinde estetik kaygısı yoktur.
Edebi metinlerde sözcüklerin yan ve mecaz anlamlarına ağırlık verilir. Günlük konuşma dilinde mecazlı anlatımlara zaman zaman yer verilebilir.
Edebi metinlerde öğreticilik ve bilgilendireme değil, çeşitli duyguları yaşatma amacı vardır.
Edebi metinlerde gerçeğin kurgulanmış biçimi anlatılır. Günlük konuşma dilinde kurguya pek yer verilmez.
Sinema, tiyatro ve roman gibi sanatlarda, mahallî söyleyişlere neden yer verildiğiyle ilgili düşüncelerinizi açıklayınız. Sizce mahallî söyleyişler anlatıma neler kazandırır?
(sorucenneti.net- alıntılarda kaynak gösteriniz.)
Mahalli söyleyişlerin olması anlatımın doğal olduğunu gösterir. Toplum içindeki farkı insanların gerçekçi bir şekilde yansıtılmasını sağlar.

1. Metin

HAKİKAT NEDEN ACIDIR?

“Hakikat Neden Acıdır?” adlı metni ve sınıfa getirdiğiniz söyleşilerden birkaç tanesini okuyunuz.
Bu metinlerin dil-anlatım ve şekil özellikleri hakkında tartışarak söyleşilerin ortak özelliklerini belirleyiniz.

SOHBET (SÖYLEŞİ)
Bir kişisel görüşlerini fazla derinleştirmeden, karşısındakiyle konuşuyormuş hissini verecek bir üslupla makale planında yazdığı fikir yazısına sohbet (söyleşi) denir.

Sohbet (Söyleşi) Türünün Özellikleri
1. Düşünceleri fazla derinleştirmeden, bir konuşma havası içinde anlatan yazı türüdür.
2. Her konuda yazılabilir. (sorucenneti.net- alıntılarda kaynak gösteriniz.)
3. Konu, tez ve savunma amacı güdülmeden; karşılıklı konuşma havası içinde, sıcak bir dille yazılır.
4. Sohbet, makaleden üslup yönüyle ayrılır. Çoğunlukla günlük konuların işlendiği sohbet yazılarında senli benli bir anlatım yolu seçilir, hatıralardan halk fıkralarından, nüktelerden, özlü sözlerden yararlanılır.
5. Söyleşi türünün Türk edebiyatındaki önemli temsilcileri şunlardır: Ahmet Rasim "Ramazan Sohbetleri", Suut Kemal Yetkin "Edebiyat Söyleşileri", Şevket Rado Eşref Saati Melih Cevdet Anday "Dilimiz Üzeri¬ne Söyleşiler, Nurullah Ataç "Karalama Defteri"... Ayrıca Cenap Sahabettin, Refik Halit Karay, Hasan Ali Yücel gibi yazarlarımız da bu türde eserler vermişlerdir.
NOT: Sohbet (söyleşi) türüyle deneme türü arasındaki temel fark şudur: Sohbet türünde yazar karşısındakiyle konuşuyormuş gibi (senli benli anlatım) yazar. Deneme türünde yazar kendisiyle konuşuyormuş, gibi benli anlatım) yazar.

“Hakikat Neden Acıdır?” adlı metnin ve okuduğunuz, dinlediğiniz söyleşilerin konusunu
ve yazılma amaçlarını belirtiniz.

Eserin yazılma amacı, hakikat konusuna yazarın bakış açısına göre bir açıklama getirmek, okuyucunun düşüncelerini etkilemektir.

“Siz uzaktan gördüğünüz bir kadını veya bir erkeği yıllardır hasretini çektiğiniz, canınız kadar sevdiğiniz birine benzetir de kucaklamak için üzerine doğru koşarsanız sonra da yanına geldiğiniz zaman onun sizin sevdiğiniz insan olmadığını görürseniz uğradığınız hayal sükûtunda o insanın ne kabahati vardır? Onu suçlayabilir misiniz? Onu çirkin, kaba, adi, kötü hatta ’acı’ bulmaya kalkarsanız haksızlık etmiş olmaz mısınız?”
• “Hakikat Neden Acıdır?” adlı metinden alınan yukarıdaki bölümde, çekimli eylemleri bulunuz.
Eylemlerin hangi şahsa göre çekimlendiğini belirtiniz. Sınıf tahtasına metinle ilgili bir iletişim tablosu çizerek gönderici, alıcı, kanal, kod ve iletiyi belirleyiniz. Eylemlerin çekimlendiği kip ile alıcı arasında nasıl bir ilgi olduğunu açıklayınız.

Koşarsanız- 2. Çoğul kişi (siz)
Görürseniz – 2. Çoğul kişi (siz)
Suçlayabilir misiniz? – 2. Çoğul kişi (siz)
Olmaz mısınız? 2. Çoğul kişi (siz)

İLETİŞİM TABLOSU

Gönderici	Yazar
Alıcı	Okuyucu
Kanal	Yazı
Kod	Sözcükler
İleti	Hakikat ve hayal

“Onu suçlayabilir misiniz? Onu çirkin, kaba, adi, kötü hatta ’acı’ bulmaya kalkarsanız haksızlık etmiş olmaz mısınız?” cümlelerini anlamları bakımından inceleyerek ne tür cümleler olduğunu belirtiniz. Bu tür cümlelerin, metnin dil ve anlatımını nasıl etkilediğini açıklayınız.

“Onu suçlayabilir misiniz? Onu çirkin, kaba, adi, kötü hatta ’acı’ bulmaya kalkarsanız haksızlık etmiş olmaz mısınız?” cümlelerinde ikinci çoğul kişiye seslenilmiş, cevap beklenmeyen, düşünceyi vurgulamayı amaçlayan soru cümleleri kurulmuş. Bu cümlelerle yazar okuyucuyla konuşuyormuş tarzda bir anlatım kullanmış. Senli benli, içten bir anlatımla okuyucuyla düşüncelerini paylaşmak istemiş. Okuyucuya yazının sıcaklığını duyurmak istemiş.

SAYFA 101

• “Atatürk’ün Evrenselliği” adlı makaleyi ve “Hakikat Neden Acıdır?” adlı söyleşiyi dil ve anlatım özellikleri bakımından karşılaştırınız. Hangi metinde daha samimi bir dil kullanıldığını belirtiniz. (sorucenneti.net- alıntılarda kaynak gösteriniz.)

“Hakikat Neden Acıdır?” adlı metnin dil ve anlatım özellikleri: Samimi, içten, doğal bir anlatım var. Yazar okuyucuyla konuşuyormuş tarzda yazmıştır.
“Atatürk’ün Evrenselliği” adlı metnin dil ve anlatım özellikleri: Ciddi, resmi bir anlatım vardır.

• “Atatürk’ün Evrenselliği” ve “Hakikat Neden Acıdır” adlı metinlerin hangisinde yazar konuşma tavrı ve edasıyla düşüncelerini derinleştirmeden aktarmıştır? Metinden örnekler vererek düşüncelerinizi açıklayınız.

“Hakikat Neden Acıdır?” adlı metinde yazar konuşma tavrı ve edasıyla yazmış, dile getirdiği düşüncelerde ısrarcı değil, ben böyle düşünüyorum, ama siz benim düşünceme katılır ya da katılmazsınız zorlayıcı olmam, tavrındadır.

“Atatürk’ün Evrenselliği” adlı metin bir makale. Bu yazıda ciddi, resmi bir anlatım var. Yazıda düşünceyi geliştirme yollarına başvurulmuş.

4. Paragraf	Hakikatin acı olma nedeni insanın ger­çek olmayana, hayallere körü körüne bağlanmasıdır.
5. Paragraf	Hedefe ulaşamama durumunda ger­çek, kendini acı bir şekilde gösterir.
6. Paragraf	insandaki hayal kırıklığı bir hayale ka­pılıp sonra gerçeğin üzerine düşmesi­dir.
7. Paragraf	Gerçek ne acı ne tatlıdır. İyi de olsa kötü de olsa gerçek gerçektir.
8. Paragraf	insanın kendini mutlu hissetmesinde gerçekler kadar hayallerin de katkısı vardır.
9. Paragraf	Ümit etmek ve geleceğe dönük hayal kurmak gerek. Ancak hayaller gerçe­ğe aykırı olmamalıdır.
10. Paragraf	İnsan her şeyin en güzeline layıktır.
11. Paragraf	İnsan hayal ederken mümkün olanla olmayanı ayırt etmelidir.
12. Paragraf	İnsan hayal ederken mümkün olanla olmayanı ayırt etmelidir.
13. Paragraf	Hayal ile gerçeği karıştırmamak gerekir.

Metnin iletisi: Gerçek her zaman güçlüdür ve mutlaka ortaya çıkacaktır. Hayal ise mantıklı ve gerçekçi olduğu sürece insana mutluluk verir.

SAYFA 103

8. ETKİNLİK
Aydın Boysan’ın söyleşide mahallî söyleyişlere yer vermesi anlatımını nasıl etkilemektedir?
Mahalli söyleyişlere yer verilmesi metne akıcılık, doğallık ve içtenlik katmıştır. Bu mahalli unsurlar aynı zamanda anlatıma mizahi bir özellik de katmıştır.
SAYFA 104(sorucenneti.net- alıntılarda kaynak gösteriniz.)
“Onun için ümit etmekten ve ümitlerimizi süsleyen hayalleri kurmaktan sakın vazgeçmeyiniz!
Yalnız, hayalinizi işletirken biraz temkinli olunuz. Hayal kurarken ayaklarınızın yerden kesilmemesine dikkat ediniz! Daha açık söylemek lazım gelirse nasıl bir dünyada yaşadığınızı büsbütün unutup kendinizi tamamen hayallere kaptırmayınız. O zaman hakikatlerden çok uzaklaşırsınız. Hakikatlerden fazla uzaklaşmanın ise birtakım tehlikeleri vardır.
Bu tehlikeler her şeyden ziyade sizin saadetinizi tehdit eder.”
“Hakikat Neden Acıdır?” adlı söyleşiden alınan yukarıdaki paragrafta hangi anlatım türünün kullanıldığını belirtiniz. Metinde farklı anlatım türleriyle oluşturulmuş paragraflar olup olmadığını açıklayınız.
Bu parçada emredici anlatım kullanılmıştır. Metinde söyleşmeye bağlı anlatım, açıklayıcı anlatım, emredici anlatım bir arada kullanılmıştır.

“Hakikat Neden Acıdır?” adlı söyleşide dilin hangi işlevde kullanıldığını belirtiniz.
“Hakikat Neden Acıdır?” adlı metinde dil hem göndergesel, hem de alıcıyı harekete geçirme işlevinde kulla­nılmıştır.

ANLAMA-YORUMLAMA(sorucenneti.net- alıntılarda kaynak gösteriniz.)

1. 1. “Hakikat Neden Acıdır?” adlı söyleşide “ama”, “işte”, “şüphesiz” gibi kelimelerle başlayan paragraflardan bu kelimeleri çıkarınız. Metnin anlamında değişme olup olmadığını belirtiniz. Paragrafların bu tür kelimelerle başlamasının doğru olup olmadığını tartışınız. Ulaştığınız sonucu söyleyiniz.

Metinden “ama”, “işte" ve “şüphesiz" gibi kelimeleri çıkardığımızda anlamda daralma olduğu gibi anlatımın akıcılığı da bozulur. Paragrafların bu tür kelimelerle başlaması pek uygun değildir. Bu tür sözcüklerin önceki cümlelerle bağlayıcılığı vardır. Sohbet metinlerinde yazar okuyucuyla iletişimi koparmamak adına sanki bilerek böyle bir kullanıma gitmiş.

1. 2. Yazarın “Hakikat Neden Acıdır?” adlı söyleşide ileri sürdüğü görüşlere katılıp katılmadığınızı açıklayınız.

(Kendi düşüncelerinizi söyleyiniz.)

1. 3. Aşağıdaki cümlelerde hangi söz sanatlarına başvurulmuştur? Yazarın bu söz sanatlarına niçin başvurmuş olabileceğini belirtiniz.

• “İşte o zaman hakikat, bizim üzerine giydirdiğimiz hayal mahsulü elbiseden sıyrılarak karşımıza çıkar, onunla yüz yüze geliriz.” ( Teşhis sanatı, hakikat kişileştirilmiş.Kapalı istiare var. Hakikat: benzeyen var; insan, benzetilen söylenmemiş.)

• “Yani hayalin kanatlarına binip yükselmiş, yükselmiş sonra çıktığımız en yüksek tepeden hakikatin üzerine düşmüşüzdür.” (kapalı istiare: hayal, kanatları olan bir varlığa, kuşa benzetilmiş. Hayal: benzeyen söylenmiş; kuş, benzetilen söylenmemiş. Abartma(mübalağa) vardır. Yükselmek, düşmek sözcükleriyle tezat sanatı yapılmış.)
• “Uğradığımız hayal sükûtlarında, yukarıdan aşağıya yuvarlanışlarımızda hakikatin hiçbir suçu, hiçbir günahı yoktur." (Teşhis: Hakikat kişileştirilmiş.)



ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

A. Aşağıdaki cümlelerde yargı doğru ise yay ayraç içerisine “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
• Her konuda söyleşi yapılabilir. ( D )
• Söyleşilerde samimi bir dil kullanılır. ( D )
• Söyleşilerde konunun derinliğine inilir. ( Y )
• Söyleşilerin dil ve anlatım özellikleri karşılıklı konuşmaya benzer. ( D )
• Söyleşilerde dil, dil ötesi işleviyle kullanılır. ( Y )
B. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları yanıtlayınız.
1. Aşağıda söyleşi türüyle ilgili verilen yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Söyleşi konusu toplumun genelini ilgilendirmelidir.
B) Söyleşi yazılarına genellikle dergi ve gazetelerde rastlanır.
C) Söyleşilerde günlük konuşma diline yakın bir dil kullanılır.
D) Söyleşilerde nükte, fıkra, atasözü ve deyimlere sıkça yer verilir.
E) Yazar, düşüncelerini kanıtlayarak okuyucuyu inanmaya çalışır.

CEVAP: E


2. Limandan aynı zamanda muhtelif istikametlere üç vapur kalkıyorsa elinde çantasıyla
limana gelmiş olan yolcu, gideceği yolu bildiği takdirde bu vapurlardan herhangi birine girmez.
Kendisini gideceği yere götürecek olana binmeye çalışır. Çünkü ancak öyle yaparsa varmak
istediği hedefe ulaşacaktır. Ama öyle yapmaz da vapurların nereye gittiğini sormadan herhangi
birine kapağı atarsa veya vapurların hepsini kaçırdığını görünce ayağım yerde kalmasın düşüncesiyle
o sırada kalkan bir trene veya uçağa binmeye kalkarsa bu yolcunun ancak şaşkın bir
kimse olduğuna hükmedilir ve gittiği yerde kaybolduğu zaman da kimse hayret etmez.
Bu parçayla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Metinde açıklayıcı anlatımın kullanıldığı
B) Soyut bir kavramın somutlaştırılarak anlatıldığı
C) Günlük konuşma diline yakın bir anlatımın kullanıldığı
D) Metinde karşılaştırmadan yararlanıldığı
E) Anlatımda deyimlerin kullanıldığı

CEVAP: B

3. (I) İkide bir tahammülü kalmadığından şikâyet eden insanlara rastlarsınız. (II) Geçenlerde ben de böyle birine rastladım. (III) “Efendim, ben hiçbir şeye tahammül edemiyorum; derhâl çileden çıkıyor, isyan ediyorum. (IV) Makul insan bu yeryüzünde o kadar azaldı. ( V) Laf anlamıyorlar, söz dinlemiyorlar.” diyordu.
Yukarıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır?
A)    I B) II C) III D) IV E) V
(Bu parçada yazım yanlışı yoktur.)

4. Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir paragrafın giriş cümlesi olabilir?
A) Biz eskiden kendi şarkılarımızı dinler, kendi oyunlarımızı oynardık.
B) Buna daha çok milletler arasındaki münasebetlerin artması yol açıyor.
C) Çünkü her başlayış bir şey yapmak hevesinin ilk adımını teşkil eder.
D) Hâlbuki okullar insana hayatı öğretmez, insana faydalı olabilecek bilgileri öğretir.
E) Zaten bütün samimiliklerde emniyetin büyük hissesi olduğunu unutmayalım.

CEVAP: A

C. Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayınız.
1. Konuşurken dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
2. Hazırlıklı konuşma yapmadan önce yapılması gerekenler nelerdir?
3. “İnsanlar konuşa konuşa, hayvanlar koklaşa koklaşa anlaşır.” atasözünü açıklayınız.