10. Sınıf Türk Edebiyatı Dersi 1. Dönem 2. Yazılı soruları ve cevap anahtarı

     'Yâr' deyince, kalem elden düşüyor
Gözlerim görmüyor, aklım şaşıyor
Lâmbada titreyen alev üşüyor
Aşk, kağıda yazılmıyor Mihriban. “ Abdurrahim KARAKOÇ

1.  Yukarıdaki beyitte yer alan “lambada titreyen alev üşüyor”  ifadesindeki  imgenin nasıl   oluşturulduğunu açıklayınız. (5 P)

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

   “ Hey Rıza! Kederin başından aşkın

      Bitip tükenmiyor elem-i aşkın

      Sende derya gibi daima taşkın

      Daima çalkalanır bir gönül vardır.”

2. Yukarıdaki dörtlükte verilen teşbihi dört unsurunu göstererek yazınız. (10 P) 

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle tamamlayınız. (3+3+4=10 P)

a) Matla’sız gazel gibi uyaklanan genelde tek dörtlükten oluşan divan edebiyatı nazım şekline ………. denir.(4 P)

b) Kasidelerde şairin bir başkasını övdüğü bölüme ……………........... denir. (3 P)

c) Gazelin bütün beyitlerinde aynı konu işleniyorsa buna ……….......…....….. gazel denir. (3 P)

4. Aşağıdaki şiirleri verilen kriterlere göre değerlendiriniz. Bulduğunuz sonuçlara göre nazım biçimini şiirlerin üstündeki boşluğa yazınız. ( 20 P)

               .............                                                                              ...........                                                                                                                          

Eğer benim ile gitmek dilersen                                                          Uzun ince bir yoldayım

Eğlen güzel yaz olsun da gidelim                                           Gidiyorum gündüz gece

Bizim iller kıraçlıdır aşılmaz                                                   Bilmiyorum ne haldeyim

Yollar çamur kurusun da gidelim (Karacaoğlan)                                  Gidiyorum gündüz gece  (Aşık Veysel)
……                                                                                 ..…..

Nazım birimi                    : ……………………………….                 Nazım birimi                   : ……………………………..

Dili                              : ……………………………                Dili                               : …………………………..

Ölçüsü                        : …………………………...                 Ölçüsü                        : …………………………..

Kafiye şeması            : …………………………...                 Kafiye şeması            : …………………………..

Ait olduğu gelenek      : …………………………...                 Ait olduğu gelenek      : …………………………..

 5. Aşağıdaki beyitte aruz ölçüsü uygulaması yapınız. Varsa aruz kusurlarını uygun yollarla gideriniz.Aruz kusurunu hangi yolla giderdiğinizi yan tarafa yazınız. (5 P)

  “ Ne yanar kim/se bana â/teş-i dilden / özge

   

   Ne açar kim/se kapım bâd-/ı sabâdan / gayrı”

                                                                                                     ……………..

          

           Düşkünlere kılar ihsan dediler

            Eğlen bir karşımda dur nazlı nazlı

            Sallanı sallanı geçen güzel yâr

            Ben senin derdinden olmuşum hasta

            Âşıklar derdine Lokman dediler

            İnsafa gel hâlim sor nazlı nazlı

            Bağrımda yaramı sar nazlı nazlı

            Seni güzellere hayran dediler

     .....................................................................

.......................................................................      

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

.......................................................................

......................................................................

.....................................................................

6. Yukarıdaki şiirin mısraları karışık olarak verilmiştir.(5+5+10=20 P)

    a)  Mısralardaki anlam ilişkisini dikkate alarak şiiri yan taraftaki boşluğa düzgün şekilde yazınız. (10 P)

    b)  Şiirin düzeltilmiş biçimini dikkate alarak hangi şiir geleneğine ait olabileceğini yazınız. (5 P)

     ...................................................................................................................................................................

    c)  Şiiri, biçim özelliklerinden hareketle ait olduğu geleneğe göre isimlendiriniz. İsmi şiirin üzerindeki      boşluğa yazınız.(5 P)

“Sarı saçlarına deli gönlümü                              ………………………………………………………….
  Bağlamışlar, çözülmüyor Mihriban.                  ………………………………………………………….
  Ayrılıktan zor belleme ölümü                            ………………………………………………………….
  Görmeyince sezilmiyor Mihriban.”                  ………………………………………………………….

7. Yukarıdaki dörtlüğün kafiye yapısını inceleyiniz. (10+5=15)

   a) Bulduğunuz kafiye ve redifi gösteriniz, kafiye çeşidini yanına yazınız.(5 P)

   b) Şiirde ahengin nasıl sağlandığını yukarıdaki dörtlükten hareketle maddeler halinde aşağıya yazınız.(10 P)

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

8. Aşağıdaki cümlelerde boş bölümleri uygun şekilde doldurunuz (5 P)

    - En az …..….. en çok ……..…. beyitten oluşan………...… gibi kafiyelenen  ……………… edebiyatı nazım biçimine …….………….  denir.

Karac'oğlan der ki geçti çağlarım           

Meyve vermez oldu gönül bağlarım

Aklıma geldikçe durup ağlarım

Gözüm yaşı sel olduğu zamandır

Yine bülbül bilir gülün halinden

Yeter deli oldum yarin elinden

Aşıp aşıp gelir yayla belinden

Yardan bize gel olduğu zamandır.

9. Yukarıdaki şiirle ilgili aşağıdaki ifadelerin doğru veya yanlış olduğunu karşılarına yazınız. ( 10 P )

a)    Bülbül ve Gül kelimelerinde telmih sanatı vardır                  ……………………………………..

b)    İki dörtlükte de yarım kafiye ve redif vardır                          ……………….………………….…

c)    11’li hece ölçüsü ve 6+5 durağına göre yazılmıştır               ……………….…………………….

d)    Üzüntü anlattığı için dramatik bir şiirdir                                 ………………..………………..…..

        e) Birinci dörtlük şiirin son dörtlüğüdür   

                                          Cevap Anahtarı                                  

     'Yâr' deyince, kalem elden düşüyor
Gözlerim görmüyor, aklım şaşıyor
Lâmbada titreyen alev üşüyor
Aşk, kağıda yazılmıyor Mihriban. “ Abdurrahim KARAKOÇ

1.  Yukarıdaki beyitte yer alan “lambada titreyen alev üşüyor”  ifadesindeki  imgenin nasıl   oluşturulduğunu açıklayınız. (5 P)

Alev” sözcüğü benzetmede “benzeyendir”, benzetilen ise “insan”dır.  “Üşümek” fiili ile insan arasında ilgi  kurulmuştur. Benzetme öğelerinden  benzeyenin verilmesiyle  “kapalı istiare” yapılmıştır.  İşte bu sanat sayesinde şair imgeyi yakalıyor

   “ Hey Rıza! Kederin başından aşkın

      Bitip tükenmiyor elem-i aşkın

      Sende derya gibi daima taşkın

      Daima çalkalanır bir gönül vardır.”

2. Yukarıdaki dörtlükte verilen teşbihi dört unsurunu göstererek yazınız. (10 P) 

Derya, kendisine benzetilen;  gibi  benzetme edatı, taşkın benzetme yönünü ve  gönül benzeyendir.

3. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle tamamlayınız. (3+3+4=10 P)

a) Matla’sız gazel gibi uyaklanan genelde tek dörtlükten oluşan divan edebiyatı nazım şekline KITA denir.(4 P)

b) Kasidelerde şairin bir başkasını övdüğü bölüme METHİYE  denir. (3 P)

c) Gazelin her beytinde farklı bir  konu  aynı güzellikte işleniyorsa buna YEK AVAZ gazel denir. (3 P)

4. Aşağıdaki şiirleri verilen kriterlere göre değerlendiriniz. Bulduğunuz sonuçlara göre nazım biçimini şiirlerin üstündeki boşluğa yazınız. ( 20 P)

               KOŞMA                                                                               SEMAİ

Eğer benim ile gitmek dilersen                                                          Uzun ince bir yoldayım

Eğlen güzel yaz olsun da gidelim                                           Gidiyorum gündüz gece

Bizim iller kıraçlıdır aşılmaz                                                   Bilmiyorum ne haldeyim

Yollar çamur kurusun da gidelim (Karacaoğlan)                                  Gidiyorum gündüz gece  (Aşık Veysel)
……                                                                                 ..…..

Nazım birimi                    : DÖRTLÜK                                          Nazım birimi                   : DÖRTLÜK

Dili                               : SADE                                               Dili                              : SADE

Ölçüsü                        : 11’li HECE ÖLÇÜSÜ                      Ölçüsü                        : 8’li HECE ÖLÇÜSÜ

Kafiye şeması            : abcb                                                 Kafiye şeması            : abab

Ait olduğu gelenek      : HALK EDEBİYATI                          Ait olduğu gelenek      :  HALK EDEBİYATI

 5. Aşağıdaki beyitte aruz ölçüsü uygulaması yapınız. Varsa aruz kusurlarını uygun yollarla gideriniz.Aruz kusurunu hangi yolla giderdiğinizi yan tarafa yazınız. (5 P)

  “ Ne yanar kim/se bana â/teş-i dilden / özge    Bana kelimesinin ikinci hecesinde ulama yapılmıştır.

    .   .  -    -  /   . .  .  - / -  .  -   -  /  -  -   -teş- i  arasında ulama yapılmıştır.

        ( - )  ( . )

   Ne açar kim/se kapım bâd-/ı sabâdan / gayrı”

    .   .  -    -  / .   .   -     -    / . .  -   -   /  -  -  

                                                                                                     KOŞMA

          

           Düşkünlere kılar ihsan dediler

            Eğlen bir karşımda dur nazlı nazlı

            Sallanı sallanı geçen güzel yâr

            Ben senin derdinden olmuşum hasta

            Âşıklar derdine Lokman dediler

            İnsafa gel hâlim sor nazlı nazlı

            Bağrımda yaramı sar nazlı nazlı

            Seni güzellere hayran dediler

Sallanı sallanı geçen güzel yâr

Eğlen bir karşımda dur nazlı nazlı

Ben senin derdinden olmuşum hasta

İnsafa gel hâlim sor nazlı nazlı

Seni güzellere hayran dediler

Düşkünlere kılar ihsan dediler

Âşıklar derdine Lokman dediler

Bağrımda yaramı sar nazlı nazlı

           

6. Yukarıdaki şiirin mısraları karışık olarak verilmiştir.(5+5+10=20 P)

    a)  Mısralardaki anlam ilişkisini dikkate alarak şiiri yan taraftaki boşluğa düzgün şekilde yazınız. (10 P)

    b)  Şiirin düzeltilmiş biçimini dikkate alarak hangi şiir geleneğine ait olabileceğini yazınız. (5 P)

     Halk edebiyatı geleneğine ait bir şiirdir.

    c)  Şiiri, biçim özelliklerinden hareketle ait olduğu geleneğe göre isimlendiriniz. İsmi şiirin üzerindeki      boşluğa yazınız.(5 P)

“Sarı saçlarına deli gönlümü                              -lüm/ Zengin Kafiye, - ü / redif

  Bağlamışlar, çözülmüyor Mihriban.                  -z yarım kafiye/ -(ü)lmüyor Mihriban / redif

  Ayrılıktan zor belleme ölümü                            - lüm/ Zengin Kafiye, - ü / redif

  Görmeyince sezilmiyor Mihriban.”                  z yarım kafiye/ -(ü)lmüyor Mihriban / redif

7. Yukarıdaki dörtlüğün kafiye yapısını inceleyiniz. (10+5=15)

   a) Bulduğunuz kafiye ve redifi gösteriniz, kafiye çeşidini yanına yazınız.(5 P)

   b) Şiirde ahengin nasıl sağlandığını yukarıdaki dörtlükten hareketle maddeler halinde aşağıya yazınız.(10 P)

a) Hece ölçüsü,

b) Kafiye,

c) Redif,

d) Aliterasyon(-l ünsüzünün tekrarlanmasıyla),

e) Asonans(-a, -e, -ü ünlüsünün tekrarlanmasıyla) şiirde ahenk sağlanmıştır.

8. Aşağıdaki cümlelerde boş bölümleri uygun şekilde doldurunuz (5 P)

    - En az 5(Beş)  en çok  15(on beş) beyitten oluşan kaside gibi kafiyelenen  Divan  edebiyatı nazım biçimine gazel denir.

Karac'oğlan der ki geçti çağlarım           

Meyve vermez oldu gönül bağlarım

Aklıma geldikçe durup ağlarım

Gözüm yaşı sel olduğu zamandır

Yine bülbül bilir gülün halinden

Yeter deli oldum yarin elinden

Aşıp aşıp gelir yayla belinden

Yardan bize gel olduğu zamandır.

9. Yukarıdaki şiirle ilgili aşağıdaki ifadelerin doğru veya yanlış olduğunu karşılarına yazınız. ( 10 P )

a)    Bülbül ve Gül kelimelerinde telmih sanatı vardır                  Doğru

b)    İki  dörtlükte de yarım kafiye ve redif vardır                         Yanlış

c)    11’li hece ölçüsü ve 6+5 durağına göre yazılmıştır               Yanlış

d)    Üzüntü anlattığı için dramatik bir şiirdir                                 Yanlış

e)    Birinci dörtlük şiirin son dörtlüğüdür                                      Doğru