11. Sınıf Türk Edebiyatı Kitabı Cevapları (Biryay) sayfa 39 Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler

SAYFA 39
TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI
Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler

Bu şiirin yazılış amacının ne olabileceği konusunda beyin fırtınası yapınız. Şiirin yazılış amacı olarak belirlediğiniz fikirleri uygun başlık altında defterinize yazınız.

Bu şiirin yazılış amacı bilimde, teknikte, mimaride, sosyal hayatta büyük gelişmelere gösteren Batı'ya dikkat çekmek, İslam ülkelerinin, Doğu'nun, Osmanlının neden çağın gerisinde kaldığı sorusuna cevap aramaktır.

Batı her yönden ilerlemiştir.

İnsanlarımız gelişmeye karşı ilgisizdir.

Hükümet, yönetim bilgiye, eğitime önem vermemektedir, halka zulmetmektedir.

Yenilik ve ilerlemenin önündeki en büyük engel hükümettir.

Okuduğunuz gazelin ahenk özelliklerini, nazım birimini, temasını ve imgelerini bulup aşağıdaki tablonun ilgili bölümüne yazınız.

Ölçü	Aruz Ölçüsü
Ses benzerlikleri	-ler gördüm: redif -âne: zengin uyak Bu ses benzerliği her beytin son di­zesinde vardır.
Söyleyiş tarzı	Eleştirel bir üslupla yazılmıştır.
Nazım birimi	Beyit

 Tema: Gerilemenin nedenleri
İmgeler: küfür diyarı, salhâne, akıl hastanesi (Bâbıali)

sayfa 40

1. Tanzimat'tan önce yazılan klasik gazellerde hangi temaların işlendiğini söyleyiniz.
1.    Tanzimat öncesindeki gazellerde aşk, kadın, şarap, tabiat güzellikleri gibi temalar işlenmiştir.

2. Ziya Paşa'nın gazelinde işlediği tema ile klasik gazelde ele alınan temayı karşılaştırınız. Karşılaştırma sonucunda belirlediğiniz benzerlik ya da farklılıkları defterinize yazınız.
2.    Klasik gazelde bireysel duyarlılıklar ve temalar işlenirken Ziya Paşa’nın gazelinde toplumsal sorunlar ele alınmıştır.

3. Ziya Paşa'nın gazeli, lirik şiir okurken kullanılan vurgu ve tonlama ile okunabilir mi? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
3.    Tema, bir şiirin vurgu ve tonlamasının nasıl olacağını belirleyen en önemli öğelerdendir. Ziya Paşa’nın şiiri lirik bir şekilde okunmaya müsait değildir, çünkü bu gazelde bir eleştiri söz konusudur.
4. Bu gazel, işlediği tema ve temayı ele alış biçimi, söyleyişi yönünden halk şiirindeki hangi nazım türüne benzemektedir?
Gazelde eleştirel bir bakış var. Bu bakımdan halk şiirindeki "taşlama"ya benzemektedir. Halk edebiyatında koşma nazım şeklinin bir türü olan taşlamalarda kişilerin veya toplumun aksak yönleri eleştirilir. (Divan edebiyatında kişilerin veya toplumun yerildiği şiirlere "hicviye" dendiğini belirtelim.)

5. Şiirin söyleyiş tarzı ile yazıldığı dönemin sosyal ve siyasi yapısı arasında nasıl bir ilişki olduğunu açıklayınız.

Şiirde Osmanlının çağın gerisinde kalması konusu işlendiği için dönemin siyasi ve sosyal yapısı yansıtılmıştır.

6. Şair, "Diyâr-ı küfr, mülk-i İslâm, Dârü'ş-şifâ-yı Bâb-ı Âlî' sözleriyle kimi, neyi, nereleri kastetmektedir?
Diyar- küfr: Batı, Avrupa ülkeleri

Mülk-i İslam: İslam ülkeleri, Osmanlı Devleti

Dârü'ş-şifa-yı Bâb-ı Âli: Babıali, İstanbul, hükümet

7. Şiirde geçen "hükümet, virâne, kâşâne, meclis" gibi kelimelerin Tanzimat Döneminin tarihî ve sosyal değerleriyle ilişkisini açıklayınız. Dönemin anlayışını ve değerlerini yansıtan diğer kelimeleri söyleyiniz.
“hükümet, virâne, kâşâne, meclis” gibi kavramlar Tanzimat döneminin Batılılaşan ve gerileyen iki farklı yüzünü ortaya koyar. Bir yanda yenileşme sürecine girmiş, lüks hayat süren bir toplum kesimi, öte yandan yoksul, işsiz bir halk... Hükümet ve meclis kelimeleri dönemin yeni siyasi anlayışlarını, kâşâne kelimesi modern yaşamın mimarisini, virane ise geri kalmış, yoksul halkın durumunu ifade eder.
8. Şiirde işlenen temanın, Tanzimat yıllarında yaşanan sosyal, siyasi gelişme ve değişmelerle ilişkisini tartışınız. Ulaştığınız sonuçları defterinize yazınız.
Şiirde Osmanlının geri kalma nedenleri üzerinde durulmuş, Tanzimat Döneminde yapılan yenilik, ve değişimlerin tam anlamıyla karşılığını bulmadığı, yenileşme çabalarının fazla etkisinin hissedilmediğini görüyoruz.

9. "Gördüm, dolaşdım" eylemlerinde hangi şahıs eki kullanılmıştır? Aynı şahıs ekinin kullanıldığı diğer örnekleri metinden bulup tahtaya sıralayınız. Daha sonra bu örneklerden yola çıkarak şiirde ele alınan temanın bireyle ilişkisini belirleyiniz.
Gördüm, dolaşdım” eylemlerinde birinci tekil şahıs eki kullanılmıştır? Şiirde “bulundum görmedim gitdi, yolum düşdü, çok durmadım” gibi sözcüklerde de birinci tekil kişi eki kullanılmıştır.
 Ziya Paşa, birinci tekil kişi eki kullanarak olumsuz duruma bizzat şahit olduğunu ifade etmiş.

Şair, şiirde belirtilen olumsuz durumu kendisi görmüş. Buradan şu sonuç da çıkabilir: Şair bir aydın olarak olumsuz tabloyu görüyor, aydınlar adına dile getiriyor; ama yöneticiler, bu yanlışlıkları ya fark etmiyor ya da görmezden geliyor.

10. İncelediğiniz şiirle aynı temada yazılmış divan şiirlerinin olup olmadığını söyleyiniz.
Divan şairlerinden Nef'i', Fuzuli; hiciv türünde şiir yazarak zaman zaman yöneticileri eleştirmişlerdir. Nabi'nin toplumsal konulu şiirleri vardır.
11. Ziya Paşa, şiirinde o dönem için yeni sayılabilecek hangi kavramları kullanmaktadır? Tespit ettiğiniz yeni kavramları tahtaya sıralayınız. Bu kavramların "Aydınlanma Dönemi" düşüncesi ile ilişkisini belirleyiniz.
"Hükümet, filozof, Eflatun" gibi sözcükler o dönem için yeni sayılabilecek kavramlardır. Ziya Paşa, Aydınlanma Döneminin etkisini hisstemiş, bilime, aklın üstünlüğüne önem vermiştir.

12. İncelediğiniz şiir, "Sanat, toplum içindir.", "Sanat, sanat içindir." anlayışlarından hangisine örnektir? Şiirden vereceğiniz örneklerle düşüncenizi açıklayınız.

Sanat toplum içindir anlayışıyla yazılmıştır. İlk beyti örnek verebiliriz.

 13. Namık Kemal'in kasidesini işlerken klasisizm ve romantizmin özelliklerini öğrenmiştiniz. Her iki akımın özelliklerini hatırlayınız. Ziya Paşa'nın şiirinde klasisizm ve romantizmden hangisinin izleri görülmektedir? Açıklayınız.
Romantizmin etkisi vardır.

14. İşlediğiniz gazelin divan ve Tanzimat şiiri geleneğiyle ilişkisini, klasik gazelin hangi özelliklerini yansıttığını belirleyiniz.
.Ziya Paşa’nın gazeli biçim ve ölçü bakımından klasik gazelin tüm özelliklerini taşır. Ancak tema bakımından farklılık gösterir. Klasik gazelde “aşk, tabiat, sevgilinin güzelliği” gibi bireysel konular işlenirken Ziya Paşa gazelinde toplumsal sorunlara değinmiştir.

15. Bu şiir hakkındaki düşüncelerinizi, şiirin size hissettirdiklerini arkadaşlarınızla paylaşınız.

16. İncelediğiniz şiirden ve araştırmanızdan hareketle Ziya Paşa'nın fikrî ve edebî yönünü maddeler hâlinde defterinize yazınız.
. Ziya Paşa’nın fikrî ve edebi yönü:

•    Doğu kültürüyle yetişmiş, sonradan Batı edebiyatına yönelmiştir.

•    Düşünce olarak yenilikçi olmasına rağmen eserlerinde eskiyi, divan şiiri geleneğini devam ettirmiştir.

•    Eski-yeni edebiyatlar arasında hep bir ikilemde kalmıştır.

•    Gazel, kaside, terkib-i bend ve terci-i bend gibi eski biçimlerle "insan, yaşam, kâinat" gibi metafizik temaları ele almıştır.

•    "Yolsuzluk, rüşvet, adaletsizlik" gibi olumsuzlukları işlemiştir.

•    Özlü bir söyleyişi olan sanatçının birçok dizesi halk arasında atasözü gibi kullanılır.

•    Nesirleriyle yeni edebiyatın oluşmasına katkı yapmıştır. Tercümeleriyle edebiyatın Batılılaşmasına yardım etmiştir.

•    Eleştiri türünde çok önemli yazılar kaleme almıştır. "Şiir ve İnşa" adlı makalesinde halk dilini ve halk şiirini savunduğu hâlde "Hârâbat" adlı divan şiiri antolojisinin ön sözünde divan edebiyatını yüceltmiştir.

•    Hem şiir hem de nesir yönü güçlüdür.

•    Eserlerinin sağlam bir dili ve yapısı vardır.

17. Şimdiye kadar edindiğiniz bilgilerin ışığında bu şiirin, Ziya Paşa'nın fikirlerini ne derecede yansıttığını şiirden vereceğiniz örneklerle açıklayınız.
Şiirin genelinde Ziya Paşa’nın fikirleri ve edebi anlayışı hissedilebilir. “Meclis, meyhane, eğlence yeri, şarap, Eflatun, Filozof, hükümet...” sözcüklerinin bir kısmı divan şiirine, bir kısmı da modern çağa aittir. Ziya Paşa her iki kültürü de çok iyi özümsemiş bir yazar olarak bu şiirinde doğu-batı mukayesesi yapmıştır.