9.Sınıf TürkEdebiyatı Kitabı Cevapları 1.Ünite:Metin

9.Sınıf Edebiyat Kitabı 1.Ünite:Metin (Sayfa 28,29,30)

 4. Metin

HAZIRLIK

400’den Fazla Ölü Yunus Kıyıya Vurdu

Afrika ülkesi Tanzanya’ya bağlı Zanzibar Adası’nın sahillerinde en az 400 ölü yunus bulundu. Yunusların toplu ölümünün ada turizmine büyük darbe vuracağı belirtiliyor. Eskiden Zanzibar’da yunuslar, köpek balığı avında yem olarak kullanılırdı. Son zamanlarda ise turizmin önemli bir gelir kaynağı olmuştu. Çünkü turistlerin büyük bir bölümü Zanzibar’a yunuslarla birlikte yüzmek için geliyordu.

Basından, 29 Nisan 2006

Ses ve sözcük benzerliğinden yararlanılarak oluşturulan yarı anlamsız, hoş söyleyişli cümleciklere ya da sözcüklere tekerleme denir.

Kıbrıs’tan bir tekerleme

Bom bom bodabi

Badi dabi ruzz;

Bom bom bodabi

Badi dabi girik

Mehmet YARDIMCI

1. Sınıfınızda iki grup oluşturunuz. Gruplarınızla yukarıdaki metinleri oluşturan kelime ve cümleleri belirleyiniz. Bu kelime ve cümleler arasındaki ilişkiyi tartışınız. Grupların belirlediği ortak görüşleri tahtaya yazınız.

1. Harfler heceleri, heceler sözcükleri, sözcükler cümleleri, cümleler de paragrafı oluşturur. Paragraf anlamlı sözbirliklerinin bir araya gelmiş şeklidir. Metni oluşturan unsurlar içinde illa ki bağdaşıklık ve bağlaşıklık  olması gerekir.

2. Yukarıdaki tekerlemeye bir cümle diyebilir misiniz? Nedenleriyle belirtiniz.

2. Diyemeyiz çünkü anlamsal bir birliktelik oluşturmamıştır.

İNCELEME

1. metin

GÖKTÜRK YAZITLARI 2001 ÇALIŞMALARI

1. “Göktürk Yazıtları 2001 Çalışmaları” adlı metin hangi amaçla yazılmış olabilir? Metnin yanında gördüğünüz

fotoğraf bu metnin iletisinin ne kadarını verebiliyor?

1. Bilgi vermek amacıyla yazılmıştır. Resimle verilen mesajı daha da desteklemek  amaçlanmıştır. Tek başına resim verilmek isteneni sağlayamaz.

2. Aşağıdaki kelimeleri kullanarak metindeki birinci cümleyi kurmaya çalışınız.

bugün, Türk, yurt, özellik, tutmak, fikir

Verilen kelimelerle metnin ilk cümlesini niçin oluşturamadınız?

2. Oluşmadı çünkü bir metin oluşması dilbilgisi ve anlam bağlantısı olması lazım. Yani bağdaşıklık (anlam), bağlaşıklık (imla) yönünden doğru bir yapıya sahip olması lazım. Anlamsal bir şeyler kafanızda çağrıştırsa bile dilbilgisi açısından sorun oluşturur.

3. Metnin ilk cümlesiyle ikinci cümlesi arasında bir anlam bağı var mıdır? Metinlerde cümleler arasında anlam

bağı bulunması niçin önemlidir? Metnin ikinci paragrafı, ilk paragraf ile bir anlam bütünlüğü içinde midir? Nedenleriyle belirtiniz.

3. Paragraflar tek bir düşünce etrafında şekillenir. Bu nedenle birinci ve ikinci hatta diğer cümleleri arasında bir anlamsal bütünlük olması gerekir. Uyumlu olması gerekir.

2.metin

BAY HİÇ

4. “Bay Hiç” adlı metinde ilk ve yan anlamında kullanılan kelimeleri bulup aşağıya yazınız.

İlk anlamda kullanılanlar                                      : siz, iş, ben, sabah, akşam, banka …

Yan anlamda kullanılanlar                                     : tespih, boğuşma, tartmak…

Bu kelimelerin metinde kullanılma amaçları nedir? Metinde yan anlamda kullanılan kelimeler sizde nasıl bir

etki yarattı? Açıklayınız.

Yan anlamlar genellikle temel anlam işlevsel ve benzerlik ilgisi kurularak oluşturulur. Yan anlamları kullanılması metnin daha iyi anlaşılması için uygundur. Soyut ve karmaşık ifadeler yan anlam ve mecazlarla daha rahat ifade edilebilir.

5. “Bay Hiç” adlı metinde okuyucunun sezgisine ve anlayışına bırakılan anlam değerleri var mıdır? Bir metinde

böyle anlam değerlerinin bulunması gerekli midir? Niçin?

5.            Sayılarla boğuşurum –

tespih gibi çekerim –

elimde tartar

havalara atar tutarım gibi anlam değerleri vardır. İlla ki bunların kullanılması gerekmiyor. Mesela öğretici, bilimsel veya haber yazılarında bu tarz ifadeleri göremezsiniz.

3.metin

DİL BİLİMİ İLE METİN

6. “Dil Bilimi ile Metin” adlı metni anlamlı dil birimlerine ayırınız. Bu birimler arasında nasıl bir ilişki vardır?

Açıklayınız.

6. Daha önce de söylediğimiz gibi harfler heceleri, heceler sözcükleri, sözcükler cümleleri, cümleler de paragrafı, paragraflar da metni oluşturur. Bunların arasında bağdaşıklık ve bağlaşıklık ilgisi kurulması lazım. Yani kelimeler arasında dilbilgisi ve anlam yönünden bütünlük oluşması lazım.

7. “Dil Bilimi ile Metin” adlı metnin ikinci paragrafından “Bunlardan amacına uygun olanlarını seçer, birleştirir;

düş gücünün yardımıyla yeni bir evren kurar; gerçek yaşama benzeyen kurmaca bir evren.” cümlesini çıkardığınızda

paragrafın anlamında nasıl bir değişme olduğunu açıklayınız.

7. Cümleler birbirinin devamı niteliğindedir ya da bir cümle diğerinin neden – sonucudur. Dolayısıyla böyle çıkarma da metnin anlamı bozulur  ya da daralır.

8. Okuduğunuz üç metinden hangisi ifade şekli bakımından diğerlerinden farklıdır? Düşüncelerinizi nedenleriyle

açıklayınız.

8. 3. metin olan “Bay Hiç” adlı metin diğerlerinden farklıdır. Edebi metin niteliğine sahiptir. Diğerleri öğretici metindir.

9. “Dil Bilimi ile Metin” adlı metnin yazılış amacı nedir? Bu metnin gerçeklikle ilişkisi var mıdır? Nasıl? Bu metni, sanat metni mi yoksa öğretici metin olarak mı değerlendirirsiniz? Niçin?

9. Bilgi vermek için yazılmıştır. Vardır. Öğretici metin olarak değerlendiririz. Çünkü bilgi amaçlı yazılmış, kelimeler gerçek anlamlı, gerçekliği var, göndergesel işlevde kullanılmış…

YORUMLAMA – GÜNCELLEME

1. Eğitim alanında kullanılabilecek otuz kelime belirleyiniz. Bu kelimelerle cümleler kurunuz. Daha sonra bu cümlelerden bir paragraf oluşturunuz. Bir cümleyi oluşturan anlamlı dil birlikteliklerinin paragrafın oluşumundaki etkisi nedir? Açıklayınız.

1. En küçük anlamlı dil birliği sözcüktür. Sözcükler söylenmek istenen bir ifade, bir düşünce, bir anlam etrafında birleşerek yeni bir anlamlı birim oluştururlar buna cümle deriz. Cümleler de bir düşünce bir görüş etrafında bir araya gelerek paragrafları oluşturur. Sözcüklerin paragrafın oluşumunda etkisi büyüktür. Paragraftaki düşünceyi oluştururken seçilen sözcüklerin bir kısmı paragraf içinde birkaç kez tekrarlanabilir.

2. Göktürk Yazıtları tarihî, edebî, kültürel, coğrafi bilgileri içeren metinlerdir. Bu yazıtlarla Türklerin devlet ve aile yapısı, yaşantısı; dil bilgisi kuralları; yaşadıkları bölgeler vb. hakkında detaylı bilgiler günümüze aktarılmıştır. Bu yazıtları bir iletişim aracı olarak değerlendirdiğinizde insanların ilk iletişimlerini nelerle, nasıl sağladığını; günümüzde iletişimi sağlamada metinlerin önemini açıklayan bir sunum hazırlayınız.

2. Sunum ….

3. Bir şiir yazsanız bu şiirde gerçekten yaşadıklarınızı mı yoksa hayallerinizi mi tema olarak işlerdiniz? Neden?

3. Şiir her ne kadar sanatsal metin olsa da gerçeklikten de bahsedebilir. Yani hem gerçek hem de hayallerden bahsedebilir.

4. Sınıfınıza getirdiğiniz haber metnini ve şiiri okuyunuz. Bu metinlerin yazılış nedenleri birbirine benziyor mu? Düşüncelerinizi nedenleriyle açıklayınız.

4. Yazılış nedenleri aynı değildir. Şiir insanda duygu ve düşünce uyandırmak için yazılırken  diğeri bilgi vermek amacıyla yazılır.

DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdaki metinleri ifade şekilleri, gerçeklikle ilişkileri, işlevleri ve yazılış amaçları bakımından birbirleriyle

karşılaştırınız. Bu metinlerin benzerlik ve farklılıklarını belirleyiniz.

BALTACI MEHMET PAŞA

a. Adını tarihe Prut Savaşı ile yazdıran Osmanlı Devleti sadrazamı. 1660 yılında, o zaman Kastamonu sancağına bağlı bir kasaba olan, Çorum’un Osmancık ilçesinde doğdu. Gençliğinde ilim merakıyla Trablus, Tunus ve Cezayir’e kadar gitti. İstanbul’a döndükten sonra saraya girdi. Osmanlı’da sarayların muhafız kıtası olan Baltacılar Ocağında yetişerek yazıcılık halifeliğine kadar yükseldi.

Nihat KAŞIKÇI-Hasan YILMAZ

b. Nevbahar Hanım, neşesi, enerjisi ve iyimserliğiyle çevresindekileri çabucak rengârenk bir canlılığa boyayan, ünü mahallenin dışına taşmış bir miltti.

Son yarım yüzyılda Moda’da doğmuş herkes mutlaka onu tanırdı.

Çocukluğunda hem öğretmenlerinin hem de arkadaşlarının sevdiği ender tiplerdendi. İnsanların içindeki iyiyi uyandırır, tahrik ederdi. Tersine söylenirse insanların günlük yaşamda çok işine yarayan ve bu nedenle kullanıla kullanıla iyice geliştirdikleri bencillik, duyarsızlık, acımasızlık gibi duyguları kısa bir süre için uyuşturduğu düşünülebilirdi.

Buket UZUNER

1. Birinci metinde ifade şekli  kısa yalın ve net cümleler kullanılmış, diğer metinde ise betimleme ve sanatsal ifadeler kullanılmış. Birinci metin gerçeğin ta kendisidir diğeri ise kurmacadır.  Yazılış amaçları bakımından birinci metin bilgi vermek, öğretmek iken diğer metin estetik zevk uyandırma için yazılır. İşlevleri bakımından birinci metin göndergesel işlev diğer metin heyecan bildirme işlevinde kullanılmıştır.

2. Metin hangi yönleriyle bir iletişim aracıdır?

2.Bir metin iletişim öğelerinin  hepsinin barındırdığı için bir iletişim aracıdır. (İleti-Gönderici-Kanal-Mesaj….)

3. Aşağıdakilerden hangisi bir ileti taşımaz?

A. Afiş B. Yansıma ses C. Duvar yazısı D. Gazete E. Cümle

CEVAP: B

4. Aşağıdaki cümleleri uygun kelimelerle tamamlayınız.

Okuyucunun sezgisine ve ALGISINA bırakılan anlam değerleri genellikle EDEBİ METİNLERDE yer alır.

Bir metinde ilk cümle ile son cümle arasında ANLAM BAĞI vardır.