9.Sınıf Türk Edebiyatı Kitabı 2.Ünite:Şiir ve Zihniyet (Sayfa 42,43,44)

9.Sınıf Edebiyat Kitabı Cevapları

 2.Ünite:Şiir ve Zihniyet

 1. Şiir İnceleme Yöntemi

a. Şiir ve Zihniyet

HAZIRLIK

Günümüz diliyle

Kudhı kıkrıp oguş ferdim               “Aşağıya bağırarak oymağı topladım,

Yagu karı kiriş kurdum                   Düşmana karşı yay kurdum,

Tokuş içre uruş berdim                 Savaşta vuruştum;

Eren körüp başı tığdı                       Adamları görüp başlarını eğdiler.”

çev.: Besim ATALAY

* * *

Gurşanın gılıcı geyin donu

Gavga bulutları sardı her yanı

Doğdu goç yiğidin şan alma günü

Can sağ iken yurt vermeniz düşmana

Âşık Şenlik

1. Yukarıdaki metinlerden birincisi, Destan Dönemi Türk Edebiyatının sözlü ürünlerindendir. İkincisi ise IX. yüzyılda yaşamış bir halk şairine aittir. Sınıfınızda iki gruba ayrılınız. Gruplardan birinde birinci metni, ikincisinde ise ikinci metni, dönemlerindeki sanat zevki, işlenen konu, tema, kullanılan kelime ve kavramlar, söyleyiş özellikleri yönünden inceleyiniz. Vardığınız sonuçları grup raporu hâlinde sınıfa sununuz.

1.  Birinci metin destan dönemi aittir. Bu şiirde işlenen şavaştır. Kullanılan kelimeler bize yabancı gelse de yabancı etkileşimin olmadığını gösterir. Yine bu şiirde halk söyleyişlerini görebilmekteyiz. Diğer şiirde işlenen konu savaştır. Kullanılan kelimeler yabancı unsurlar yok denecek kadar azdır. Halka söyleyiş özellikleri göze çarpmaktadır.

İNCELEME

1. metin

ÇAĞIRAYIM MEVLÂ’M SENİ

1. XIII. yüzyılın ortasıyla XIV. yüzyılın ilk yarısında yaşayan Yunus Emre bu dönemlere ait dinî ve sosyal görüşü şiirine nasıl yansımıştır? Yunus Emre bu görüşleri hangi kelime, kavram ve söyleyişlerle vermiştir? Aşağıya yazınız.

1. Yunus Emre’nin şiirinde tasavvuf izleri görülmektedir. Tasavvufta amaç kişinin Allah’a ulaşmak için çaba sarf edip gerekli ibadetleri yapması beklenilir. Abdal, mevlam, hu, İsa , Musa… gibi kavram ve isimler o dönem toplumunda İslamiyet’in ve tasavvufun etkisi olduğu görülür.

2. metin

KASİDE

2. Tanzimat Dönemi sanatçılarının niçin hak, adalet, hürriyet, insanlık, düşünce gibi kavramları işlediklerini, şiirden yola çıkarak açıklayınız. Bu konuda yaptığınız araştırma çalışmasından edindiğiniz bilgileri de kullanınız. Tanzimat Döneminde hangi sanat anlayışları etkili olmuştur? Aşağıya yazınız.

2. Tanzimat  döneminde Batılılaşmanın etkisinde toplumun birçok tabakasında değişim başlamıştır. Bunun sonucunda insanlarda hak , adalet, özgürlük kavramları ortaya çıkmıştır.

Birinci dönemdeki sanat anlayışı : Sanat toplum için anlayışı hakimdir.

İkinci dönemdeki sanat anlayışı : Abdülhamit’in baskılarından dolayı sanat için sanat anlayışı hakimdir.

Okuduğunuz şiirde bu sanat anlayışlarından hangisinin etkisi vardır?

Okuduğumuz metinde birinci dönem sanat anlayışının hakim olduğu görüyoruz.

3. metin

CENGE GİDERKEN

3. “Kaside” ve “Cenge Giderken” adlı metinlerden öğrendiğiniz kadarıyla bu şiirlerin yazıldığı dönemlerde ülkemizin içinde bulunduğu sosyal, siyasi ve kültürel hayatın özelliklerini aşağıya yazınız.

3. Tanzimat ve Milli Edebiyat dönemlerinde Osmanlının kabuk değiştirdiği dönemler olarak göze çarpmaktadır. Tanzimat’ta Batılılaşma, Milli Edebiyat  döneminde ise Türkçülük düşüncelerinin hakim olduğunu görürüz. Bu iki toplumsal hayatta başlıca değişiklikleri ortaya çıkarmıştır. Siyasi hayatta meclis ve seçme hürriyeti getirmiştir.

4. Yunus Emre şiirinde “Çağırayım Mevlâ’m seni” derken döneminde etkili olan tasavvuf ve edebiyat anlayışını ne ölçüde yansıtmıştır? Açıklayınız.

4. Yunus Emre Anadolu’da tasavvuf edebiyatını kuran kişilerin başında gelir ve bunu da sonuna kadar eserlerine ve topluma yansıtmıştır.

5. Kaside, XV. yüzyıldan sonra gelişen divan şiirinde pek çok örneği verilen bir şiir türüdür. Kasideler din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli kurallarla oluşturulur. İkinci metin olarak verilen Namık Kemal’in şiiri, şekil bakımından bir kasidedir. Bu şiirin verilen beyitlerini inceleyerek konusunu bulunuz. Namık Kemal’in kasidesinde divan şiirinde yazılan kasidelerin etkisi olup olmadığı ve Namık Kemal’in divan şiiri geleneğinin etkisinde kalıp kalmadığı hakkındaki düşüncelerinizi nedenleriyle belirtiniz (Bu soruyu cevaplandırırken araştırma çalışması olarak okuduğunuz kasidelerin özellikleri hakkındaki düşüncelerinizi de belirtiniz.).

5. Namık Kemal’in yazmış olduğu kaside şekil bakımında Divan edebiyatındaki kaside ile aynı özelliklere sahiptir. Tek farkı Namık Kemal kasideyi bir devlet büyüğüne değil de soyut olan hürriyet kavramına yazmıştır. Bunda da geleneği etkisi elbette vardır ama Namık Kemal burada geleneği biraz değiştirip geliştirip bir sonraki kuşağa aktarmıştır.

YORUMLAMA – GÜNCELLEME

1. Namık Kemal’in şiirinde kullandığı dili rahatlıkla anlayabiliyor musunuz? Bu durumu neyle ilişkilendirebilirsiniz?

1. Arapça, Farsça, Türkçe karışımı bir dil olan Osmanlıca olduğu için kolayca anlamıyoruz. Bunun nedeni yüzyıllardan beri süregelen Divan edebiyatının etkisinde söz edilebilmektedir.

2. 1, 2 ve 3. metnin zihniyet özelliklerini belirleyerek aşağıya yazınız. Bu özelliklerden hangileri birbirine benzemektedir?

1. metin : İslamiyet’in etkisiyle yazılmıştır ve toplumdaki insanlarda bu düşünce yaygınlaşmıştır.

2. metin : Özgürlük, adalet , hürriyet kavramlarıyla beraber demokratikleşme kaygısı görülmektedir.

3. metin :Halkın arasında milliyetçilik, Türkçülük fikrinin ortaya çıktığı görülmektedir.

3. Günümüz şairlerinden birine ait olan ve sınıfınıza getirdiğiniz şiiri okuyunuz. Şairin, döneminin sanat anlayışını şiirine yansıtıp yansıtmadığını inceleyiniz. “Her sanat eseri kendinden önceki ya da yazıldığı dönemdeki sanat anlayışını yansıtmalı mıdır?” konusunu tartışınız. Tartışmanız sonucu oluşan ortak görüşleri tahtaya yazınız.

3.  Her sanat eserinin yazarı  yaşadığı toplumla ilgili farkına varsa da varmasa da bilerek yapsa da yapmasa da toplumun zihniyeti hakkında ipucu verir. Her sanat eseri de kendinde önceki geleneği yansıtmak zorunda değil ama bunu bilinçli bir şekilde yapmadan farkına vermeden verir.

DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdaki cümleleri konudan edindiğiniz bilgilere göre tamamlayınız.

Şiirlerden yazıldığı DÖNEMLE ilgili sosyal hayat hakkında bilgiler edinilebilir.

Şairler yetiştikleri dönemin SOSYAL ve SİYASİ hayatını eserlerine yansıtırlar.

Namık Kemal’in yetiştiği Tanzimat Döneminde toplumda etkili olan hak, adalet, hürriyet gibi kavramlar, şiirlerde döneminin ZİHNİYETİNİ yansıtmak için kullanılmıştır.

Yunus Emre’nin şiirinde 13 ve 14. yüzyılda Anadolu’da yaygınlaşan TASAVVUFUN etkisi vardır.

2. Aşağıdakilerden hangisi bir şiirin yazıldığı dönemde hâkim olan zihniyeti ortaya koymaz?

A. Dönemin siyasi yapısının bilinmesi

B. Dönemin eserlerinin bilinmesi

C. Dönemin sosyal yapısının bilinmesi

D. Döneminin adlî yapısının bilinmesi

E. Dönemin edebî akımlarının bilinmesi

CEVAP: D

3. Her şair, döneminin kültür ve sanat hayatıyla ilgilenmek zorunda mıdır? Niçin?

3. Şair topluma duyarsız kalmaz çünkü yaşadığı toplumdan beslenir ama kesinlikle de ilgilenecek diyemeyiz.

4. Aşağıda verilen bilgilerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına da “Y” yazınız.

( D ) Şairler döneminin kültürel hayatını şiirlerine yansıtırlar.

( D ) Şairler kişisel duygu ve düşüncelerle de şiirler yazarlar.

( D ) Şairler toplumun değerlerine bağlı kalmak zorunda değillerdir.