9.Sınıf Fırat Yayıncılık Edebiyat Kitabı 2.Ünite Anlama Yorumlama(Sayfa 69,70,71)

ANLAMA-YORUMLAMA

1. a. Örnek metin olarak verilen “Bir’ler”i kendi cümlelerinizle aşağıya yazınız.

1. a. Renklerin en çok boğanı mavidir.

    O uyanmaz diye asla uyumayan okyanustur.

    Bulu bir şekle girebilse kendine hiç ağlar mı?

b. Sizin yazdığınız cümleler mi yoksa “Bir’ler” mi daha şiirseldir? Tartışınız. Şiirselliği sağlayan ögeler nelerdir? Tahtaya yazınız.

b. Bir’ler şiiri daha şiirseldir.

2. İkinci metin olarak verilen Namık Kemal’in Kasidesi’nde kullandığı dili rahatlıkla anlayabiliyor musunuz? Bu durumu neyle ilişkilendirebilirsiniz?

2. Arapça, Farsça, Türkçe karışımı bir dil olan Osmanlıca olduğu için kolayca anlamıyoruz. Bunun nedeni yüzyıllardan beri süregelen Divan edebiyatının etkisinde söz edilebilmektedir.

3. Çağırayım Mevlâ’m Seni, Kaside, Cenge Giderken adlı metinlerin zihniyet özelliklerini belirleyerek aşağıya yazınız. Bu özelliklerden hangileri birbirine benzemektedir? Belirtiniz.

3. Çağırayım Mevlâ’m Seni: İslamiyet’in etkisiyle yazılmıştır ve toplumdaki insanlarda bu düşünce yaygınlaşmıştır.

Kaside: Özgürlük, adalet , hürriyet kavramlarıyla beraber demokratikleşme kaygısı görülmektedir.

Cenge Giderken: Halkın arasında milliyetçilik, Türkçülük fikrinin ortaya çıktığı görülmektedir.

4. Günümüz şairlerinden birine ait olan ve sınıfınıza getirdiğiniz şiiri okuyunuz. Şairin, dönemin sanat anlayışını şiirine yansıtıp yansıtmadığını inceleyiniz. “Her sanat eseri kendinden önceki ya da yazıldığı dönemdeki sanat anlayışını yansıtmalı mıdır?” konusunu tartışınız. Tartışmanız sonucu oluşan ortak görüşü açıklayınız.

4.  Her sanat eserinin yazarı  yaşadığı toplumla ilgili farkına varsa da varmasa da bilerek yapsa da yapmasa da toplumun zihniyeti hakkında ipucu verir. Her sanat eseri de kendinde önceki geleneği yansıtmak zorunda değil ama bunu bilinçli bir şekilde yapmadan farkına vermeden verir.

5. Nedim’in Gazeli’nin dili, ahenk unsurları ve şiir birimiyle değerlendirdiğinizde hangi dönemin nazım şeklini yansıtıyor diyebilirsiniz? Bu düşüncenizi metinden örnekle açıklayınız.

5. Divan edebiyatı dönemini yansıtıyor. Osmanlıca kelimeler olması, aruz kullanılması, beyitlerle yazılması…

6. “Kara Sevda” adlı şiirde aşk hangi kelimelerle somutlaştırılıp anlatılmıştır? Siz aşkı anlatmak için hangi kelimeleri kullanırdınız?

6. Aşk, sevda ve günah gibi kavramlar somutlaştırılmıştır. Size kalmış bu bölüm….

7. “Kara Sevda” ve “Uzlette” adlı metinlerde kullanılan sıfatları bulunuz. Bu sıfatların şiirlerde niçin kullanıldığını belirtiniz.

7. Kör kuyular, yasemin kokulu günah, lacivert duman … Bunlar şiirde imge yapılmak ve soyut olan kavramları somutlaştırmak için kullanılmıştır.

8. “Uzlette” şiiri ile geleneksel şiir birimimiz olan dörtlükler arasında nazım şekli bakımından bir benzerlik var mıdır? “Uzlette” şiirinin nazım şekli günümüzde kullanılıyor mu? Niçin? Bu nazım şekli sizce şaire mi yoksa şiirin yazıldığı edebî döneme mi özgüdür?

8. Benzerlik yok. Çok kullanılmıyor.  Günümüzde daha  şairler serbest yazmayı deniyorlar. Buradaki nazım  şekli şairin yaşadığı Fecri Ati döneminde  çok kullanılan şekildir.

9. “Munzur Dağları” adlı metinde “Munzur dağları haşin ve güzeldir.” teması işlenmiştir. Bu tema ne kadar evrenseldir? Bir İngiliz ya da Güney Afrikalı bir şair, Munzur’u konu edinen şiir yazar mıydı? Tartışınız. Tartışmanız sonucunda şairlerin temalarını nelere göre belirlediklerini açıklayınız.

9. Teması evrensel olması ve diğer milletleri bırakalım Munzur yaşamayanlar dahi Munzur’u anlatmazdı. Onun için temayı ana etken yazarın içinde yaşadığı ortam ve hissettiği duygu yoğunluğudur.

10. Erzurumlu Emrah şiirinde, ilk dörtlükte kaybolan sevgiliyi ararken ikinci dörtlükte bu temadan uzaklaşmış gibi görünüyor, bu durumu neye bağlayarak açıklarsınız?

10. Temalar konuların etrafında şekillenir. Bazen şiirde birkaç tane konu olabilir ama tek bir tane tema vardır.

11. “Öldükten Sonra” adlı metinde gerçek hayat, şiirin temasında nasıl etkili olmuştur? Şiirlerde, edebî gerçekliği aşan boyutta gerçekliğin tema olarak yer alması sanatsallığı yok eder mi? Düşüncelerinizi örneklerle açıklayınız.

11. Bazen fantastik ve gerçeküstü yazılan şiirler diğerlerinden daha etkili olabilmektedir. Burada önemli olan yazarın onu aktarırken kullanmış olduğu ifadelerdir.

Seneler aktı gitti, artık ne kuş, ne anne

Biçare yaşlı asma sarardı ve çürüdü.

Kapıyı, duvarları vahşi otlar bürüdü,

Ve ben ağlıyorum, o günlerin peşinde.

Alphonse De LAMARTINE (Alfons Dö Lamartin)

12. Yukarıdaki dörtlüğün teması soyut bir kavram olarak evrende nasıl yer alır? Düşüncelerinizi belirtiniz.

12. …

13. On altıncı metin olarak verilen mânide şair neden yakınmaktadır? Bu metindeki durumu düz yazıyla anlatsaydı aynı kelimeleri kullanabilir miydi? Neden?

13. Gönlünden şikayetçi. Aynı kelimeler olmazdı. En azından kullandığı benzetme aynı olmayabilirdi.

14. “Kar” adlı metinde nasıl bir doğa manzarası betimleniyor? Şair bu manzara içinde aradığını niçin açıkça söylememiştir?

14.  Her tarafta geçenin, maviliğin  ve sesin hakim olduğu tablo çizmiştir. Açıkça söylerse anlam çabucak belirdiği için etkili olmaz.

15. “Dağlar” adlı metinde şair, şehirleri niçin “tuzak” olarak nitelendiriyor? Sizce bu kelime bir imge midir değil midir? Neden?

15. Bu da bir imgedir. Şehirlerin yoğun hayatı insanı köyünden dağlarından uzaklaştırdığı için tuzak ve dolayısıyla şair imge yapmıştır. Bu soyut kavramı da tuzağa benzeterek somutlaştırmıştır.

16. Divan şiirinde kullanılan edebî sanatlar, günümüz şiirlerine yansımış mıdır? Düşüncelerinizi nedenleriyle açıklayınız.

16. Birçoğu yansımış olsa da yanı imgeler aynı şekilde devam etmeyebilir. Gül- bülbül yansımış ama günümüzdeki şairler artık imgeleri Divan şiirindeki gibi kalıplaşmış  ve genel olanı değil de daha yenilikçi ve özel olanı tercih etmişlerdir.

17. “Ne Fayda!” adlı metinde şair sevdiğini “ciğerparem” kelimesiyle anlatıyor ve ciğerinin parçasına benzetiyor. Siz sevdiğinizi hangi benzetme ile anlatırdınız?

17. Size kalmış sorunun cevabı…

18. Zamanın geçiciliğini anlatan bir imge bulunuz. Bulduğunuz imge diğer arkadaşlarınızın bulduğuyla niçin farklı oldu? Tartışınız. Tartışmanız sonucu oluşan ortak görüşünüzü tahtaya yazınız.

18. Herkesin bulduğu imge elbette ki farklı olacak çünkü her inşan farklı düşünür ve farklı duygulara sahip olmakla birlikte her insanın sanatsal bilgisi, görgüsü aynı değildir.

19. “Millet Şarkısı” adlı metinde, “millet, hak, yaşa, var ol” gibi kelimelerin kullanılması hem bir ahenk özelliği oluşturuyor hem de şiirde coşkulu bir söyleyiş sağlıyor. Sizce şair niçin böyle bir ahenk unsuru oluşturmuştur? Açıklayınız.

19. Duygu ile betimlemeyi yan yana vermeye çalışmıştır.

20. “Salkım Söğüt” adlı metni okuduktan sonra gözünüzün önünde nasıl bir manzara canlandı? Anlatınız. Şair şiirin son dizesinde neye üzülmektedir? Sizce atlı ve hayat arasındaki anlam ilişkisi, şiire göre mi oluşturulmuştur? Niçin?

20. Bir grup atlının insanların geçip ufka giderken görüntü ve çıkardıkları sesleri şiirin şekliyle vermeye çalışmıştır.

21. Yirmi üçüncü metin olarak verilen türküde anlam bent bölümünde mi, kavuştak bölümünde mi ortaya çıkmaktadır? Şiirin biçim özelliğindeki farklılık, ahengi hangi yönlerden zenginleştirmiştir? Günümüzdeki pop şarkılarında, türkülerdeki ahengin aynısı mevcut mudur? Tartışınız. Tartışmanın sonucu oluşan görüşleri tahtaya yazınız.

21.Kavuştak bölümünde verilmiştir. Müzik ile zenginleştirilmiştir. Ahengi müzik desteklemiştir. Pop şarkılarının sözlerindeki saçmalıkları müzik gidermektedir.

22. Aşağıda numaraları verilen örnek metinlerin sizde uyandırdığı duyguları yazınız.

26. metin (Veda)	Sevgiliye duyulan his
27. metin (Ses)	Dünyada dost bulmanın zorluğu
28. metin	Boğazın güzelliği
29. metin	Hüzün ve sevda

23. Aşağıda numaraları verilen metinleri tabloda istenen özelliklere göre karşılaştırınız.

Örnek metinleri aşağıdaki tabloya göre karşılaştırınız.                 

Aranan Özellik	1. metin	2. metin	3. metin	4. metin
Şiirin Teması
Şiirdeki Temanın Hangi Yönden   Ele Alındığı
Şiirden Çıkarılan Anlam
Şiirdeki Gerçek Olaylar /   Durumlar ve Bu Olay ile Durumların Günümüzde-ki Gerçekliğe Yakınlığı
Şiirdeki Hayalî Olaylar ve   Durumlar ile Şiir Gerçekliğinin Şair Tarafından Nasıl Yorumlandığı

24. Otuzuncu metin olarak verilen dörtlüğün teması ve şiir yapısı günümüz şiirlerinde hâlâ kullanılıyor mu? Bu şiirdeki dilin günümüze kadar gelememesinin sebebi neler olabilir?

24. Teması da yapısı da halen kullanılıyor fakat dilinin üzerinden yüzyıllar geçtiği ve dilin sürekli gelişim gösterdiği için günümüze gelememiştir. Dildeki birçok kelime doğar, kullanımı yaygınlaşır ve zamanla unutulur. Buna en güzel örnek bu şiirdir.

25. Otuz birinci metin olarak verilen, Karacaoğlan’ın şiirinden, yaşadığı devrin sosyal yaşantısı hakkında bilgi edindiniz mi? Bu durumu nasıl açıklarsınız?

25. Çok fazla bilgi vermez. Çünkü şair daha sevda üzerine şiirler yazdığı için sosyal yaşama değinmemiştir.

26. Otuz ikinci metin olarak verilen, Âşık’ın şiirinden “ab-ı revân, figân, haram”; Seyranî’nin şiirinde “Hak, asâ, pîr, muhabbet” kelimelerinin kullanılmasının nedenlerini tartışınız. Edebî dilin yüzyıllara göre değişimini şiirlerden örneklerle açıklayınız. Bu durumu şiir geleneği için nasıl yorumluyorsunuz? Düşüncelerinizi belirtiniz.

26. Bu kelimeler edebi dili zaman içerisinde girmiş ve çok beğenildiği için kullanılmaya devam edegelmiştir. Mesela ceylan, ahu, maral, gazal  kelimelerinin dördü de aynı  olmasına rağmen bunların şiirde kullanılması farklılık gösterir. Divan edebiyatında maral, ahu ve gazal kelimeleri kullanılırken Halk Edebiyatında ceylan kelimesi kullanılır. Bunda da en büyük etken geleneğin hakim olmasıdır.

27. Dörtlük, hece ölçüsü, yarım ya da tam uyak, sade bir dil halk şiirimizin temelini oluşturan unsurlardır. Bu unsurlar günümüz şiirinde hâlâ mevcut mudur? Tartışınız. Tartışma sonucunda vardığınız kararı sınıf tahtasına yazınız.

27. Halen etkindir. Günümüzde de uyaklı ve kafiyeli şiirler yazanlar vardır. Abdurrahim Karakoç gibi …

28. “Ağaçlar Geçtim Ordan” ve “Mansur” adlı şiirleri tekrar okuyunuz. Bu şiirleri okurken neler hissettiğinizi anlatınız. Arkadaşlarınız da sizinle aynı hisleri mi taşıyor? Sorunuz. Bu şiirleri; üzgünken, sevinçliyken, âşıkken yada on sene sonra tekrar okusanız ilk okuduğunuzdaki hislere mi sahip olursunuz? Tartışınız. Tartışmanız sonucu oluşan görüşü tahtaya yazınız.

28.

29. “Mansur” adlı metinde “renkler, güneşler, şekiller” kelimeleri kullanılmasaydı şiirde anlam bütünlüğü kurulabilir miydi? Neden?

29. Kurulamazdı.

30. a. “Mansur” adlı metinde kullanılan imge, şiirin yapısını ve anlamını nasıl etkilemiştir? Açıklayınız.

a. Serbest nazımla yazılmıştır. Şairler vermek istedikleri mesajı en güzel ileten nazım şekillerini kullanmayı tercih ederler.

b. “Ağaçlar Geçtim Ordan” ve “Mansur” adlı metinlerden hangisini, niçin beğendiğinizi açıklayınız. Siz bir şiir yazsanız incelediğiniz şiirlerin şairlerinin hangisini örnek alırdınız?

b. Cevabı size kalmış.

c. Şiirlerin neden çok anlamlı olduğu hakkında yaptığınız araştırmadan edindiğiniz bilgileri de kullanarak kolay anlaşılır şiirlerle anlamın sezgiye dayandırıldığı şiirler arasında ne gibi farklılıklar vardır? Görüşlerinizi nedenleriyle birlikte belirtiniz.

c. Sanatsal metinler çok anlamlıdır. Şiir de sanatsal metinler içinde en kapalı anlatıma sahip olan özelliktir. Bunda en büyük etken şairlerin yükledikleri görevden kaynaklanmaktadır. Bazıları şiirde mana ararken bazıları şiirde anlam aramanın gereksiz olduğuna inanırlar.

31. Siz çevrenizdeki olayları, olguları vb. anlatmak için Orhan Veli’nin kullandığı kelimelere mi başvururdunuz? Niçin?

31. Yazdığım metne göre değişir. Sanatlı bir metin yazılıyorsa ister istemez mecazlara ve söz sanatlarına başvurulması gerekiyor.

32. Orhan Veli, “Büyüdüm, işsiz kaldım, aç kaldım; / Para kazanmak gerekti; / Girdim insanların içine, / insanları gördüm.” dizelerinde hayatın hangi gerçekliğini şiirine yansıtıyor?

32. Yaşamda her şeyin zor oluğu ve bazı şeylerin tecrübe edilmesi gerektiği vurgulanıyor.

33. Sizce Orhan Veli kendi deyimiyle “zavallı bir şair” midir? Duygularını böylesine sade sözlerle ifade eden bir şairin sanat yeteneği hakkında neler söyleyebilirsiniz?

33. Sade bir duyguyu bu kadar sade kelimelerle söyleyip etkili olmak elbette önemli bir sanatçının yapabileceği özelliklerdir.

34. “Ben Orhan Veli” şiirinde anlam bütünlüğü hangi şiir birimleriyle sağlanmıştır? Şiirde anlamı oluşturmak için belli bir şiir birimi gerekli midir? Niçin?

34. Şair anlamı şiirin bütününe yaymıştır. Elbette ki belli bir bilgi birikimi gerekir. Orhan Veli, kendisinden önceki gibi yazılan şiiri yazamadığı için değil edebiyata yeni bir anlayış getirmek gerektiğini düşünür.