SERVET-İ FÜNUN ŞİİRİ
HAZIRLIK
SAYFA 97
ETKİNLİK 1
1.
Atatürk’ün Gençliğe
Hitabesi’ni okuyunuz.
2.
Ulu Önder Atatürk,
gençliği nelere, kimlere karşı uyarmaktadır?
Atatürk, gençleri Cumhuriyet’i ve
bağımsızlığı koruma görevinden alıkoymaya çalışan iç ve dış düşmanlara karşı
uyarmaktadır. Türk gençliğinin her koşulda Cumhuriyet’i ve bağımsızlığı
koruması gerektiği dile getirilmiştir.
3.
Türkiye Cumhuriyeti,
kimlere emanet edilmiştir?
Türkiye Cumhuriyeti Türk gençliğine emanet edilmiştir.
SAYFA 98
ETKİNLİK 2
a) “Mef ûlü / fâilatü / mefâîlü / fâilün” kalıbında hangi
hecelerin açık, hangilerinin kapalı olduğunu tahtada gösteriniz.
Aruz Ölçüsüyle ilgili bilgi: Aruz ölçüsü hecelerin açıklık ve kapalılığına
göre düzenlenen bir ölçüdür. Ünlü ile biten heceler açık hecedir (Bu hecelere
kısa hece de denir) . Bu heceler yazıda (.) şeklinde nokta ile gösterilir.
Ünsüzle biten ve uzun ünlü ile biten heceler kapalı hecedir (Bu hecelere uzun
hece de denir.) Kapalı heceler (_) çizgi ile gösterilir. Aruzun birçok kalıbı
vardır. Hecelerin açıklık ve kapalılık düzeni bu kalıplara göre belirlenir.
Mef ûlü / fâilatü / mefâîlü / fâilün (_ _
. / _._. / ._ _ . / _ . _ ) başka bir ifadeyle
(kapalı, kapalı, açık /kapalı, açık, kapalı, açık/ açık, kapalı, kapalı, açık /
kapalı, açık, kapalı )
b) Şiirde alt alta gelen heceleri açıklık kapalılık
yönünden değerlendiriniz.
Şiirdeki iki dizede bunu uygulayalım
Ferdâ senin; senin bu teceddüd, bu inkılâb…
_ _ . _
. _ .
. _ _
. _ . _
Her şey senin değil mi ki zâten? Sen ey şebâb (se-ney … ulama yapılmış.)
_
_ . _
. _ .
. _ _
. _ . _
c) “Ferda” şiirinin hangi ölçüyle yazıldığını söyleyiniz.
Kullanılan ölçünün, şiirin ahengine katkısını belirleyiniz.
Ferdâ şiiri aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Hece sayısındaki ve düzenindeki uyum, aruz
ölçüsüyle sağlanmıştır. Ayrıca şiirin uyak ve redifleri de ahengi sağlayan
unsurlardır.
1. Şiirin ilk sekiz
dizesinde uyakları bulunuz. Uyak şemasını çıkarınız.
...inkılâb
|
|
...şebâb
|
|
...ma’kesin
|
|
...sehâb
|
-âb: zengin uyak
|
...şitâb!
|
-sin: zengin uyak
|
...Herkesin
|
|
...ümidisin
|
|
...âfitâb
|
|
2. Şiirde tekrarlanan sözcüklerin işlevini açıklayınız.
Şiirde tekrarlanan sözcükler ahengi ve düşüncenin pekiştirilmesini
sağlamıştır.
3. Ferdâ’yı aşk şiiri okuyormuş gibi okumak doğru mudur?
Neden?
Ferda şiirinde vatanseverlik, çalışma ve gayret öğütlendiği için bu şiiri
aşk şiiri gibi okumak doğru değildir. Şiir, yüksek sesle, coşkulu bir söyleyiş
tarzıyla okunmalı.
4. Anlam ve söyleyiş
yönünden bütünlük gösteren birimleri belirleyiniz. Buna göre Ferda şiiri kaç bölümden
oluşmuştur?
Şiirin iki bölümden oluştuğunu söyleyebiliriz. İlk 10 dizelik bölümde
gençlik yüceltiliyor. Sonrakileri ikinci bölüme alabiliriz. Burada da gençlerin
vatana karşı sorumlulukları ve yapması gerekenler anlatılıyor.
3.ETKİNLİK:
Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız.
a) Şair, “yarınlar, inkılâp, yenilik” kelimeleriyle neyi
anlatmaktadır?
Şair, bu sözcüklerle yeni bir toplum düzeni isteğini dile getirmiştir.
Bu yeni toplum düzeninin kurucuları gençler olacaktır.
b) Şairin düşündüklerini kimler gerçekleştirecektir?
Genç nesil gerçekleştirecektir.
c) Vatan kime benzetilmektedir?
Vatan, zümrüt bakışlı, inci gülüşlü, neşeli bir kıza benzetilmiştir.
ç. Vatana kötü gözle bakmaya kimler cesaret edebilir?
Vatana gözü gözle bakmaya kötü emeller taşıyan, saygısız, kirli eller,
yabancılar cesaret edebilir.
d) “Dede mezarı” neyin sembolüdür?
Vatan toprağının sembolü
e) Vatan için çalışırken niçin acele edilmelidir?
Vatan için çalışırken zamanla yarışmak lazım. Geç kalırsak bizi
azarlayabilir zaman. Vatan için çalışırken acele etmeli, elimizden gelen bütün
gayreti göstermeliyiz.
f) Gençler, vatanın sahibi mi, emanetçisi midir? Neden?
Gençler vatanın sahibi değil emanetçisidir. Çünkü gelecek nesiller bugünkü gençlikten
hesap soracaktır. Günümüz gençliği de geçmişin hesabını sormaktadır.
g) Şair, yaşadığı dönemin sıkıntılı olduğunu hangi
dizelerde; nasıl ifade ediyor?
Gençler,
vatanın bütün ümidi şimdi sizdedir. / Her şey sizin, vatan da sizin, her şeref
sizin” dizelerinde vatanın gençlere ümit bağladığı belirtilmektedir. Gençlerin vatan için yapacağı çalışmalara ümit
bağlanmış, içinde bulunulan dönemde bazı yanlışlıkların olduğu dile
getirilmiştir.
Gençler ne için, nasıl çalışmalıdır?
Gençler vatan için didinerek, uğraşarak, arayarak, bularak, düşünerek ve
zaman kaybetmeden çalışmalıdır. Şair bu düşüncesini son dörtlükte dile getirmiştir.
Tevfik Fikret’in “Ferda” şiirini “Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi” ile
karşılaştırınız. İki eser arasındaki benzerlikleri defterinize yazınız.
Karşılaştırma ölçütü
|
Ferdâ
|
Gençliğe Hitabe
|
Metnin iletisi (tema)
|
Vatan sevgisi ve gençliğin görevleri
|
Vatan sevgisi ve gençliğin görevleri
|
Anlamın verilişi
|
Anlam, coşku ve heyecanı dile getiren metinle
verilmiş. (şiir)
|
Anlam, düzyazı biçiminde verilmiştir.
|
Amaç
|
Gençlikte vatan için çalışma bilincini ve şevkini uyandırma
|
Gençlikte vatan için çalışma bilincini ve şevkini uyandırma
|
Söyleyiş tarzı (üslup)
|
Şiir olmasına karşın nutuk biçiminde, coşkulu bir söyleyiş vardır.
|
Nutuk türüne özgü bir hitabet vardır.
|
5. Şiirin temasını bulunuz. Temanın soyut mu, somut mu; bireye mi, topluma mı
yönelik olduğunu belirleyiniz.
Tema:
vatanseverlik, gençlerin vatana karşı sorumlulukları.
Tema, soyut
ve topluma yöneliktir.
5. Tevfik Fikret’in eserinde dile getirdikleri, şairin
yaşadığı dönemin gerçekliğiyle ne derece örtüşmektedir?
Tevfik Fikret, II. Abdülhamit’in uygulamış olduğu
siyasi baskıyı birçok eserinde açıktan veya dolaylı olarak yermiştir.
Düşüncelerinden dolayı dönemin siyasetçileri ve devlet adamlarıyla ters
düşmüştür. Bu eserde ise doğrudan değil, dolaylı bir yaklaşım, sitem vardır.
Şairin gençleri uyarmasında, vatanın durumunu tehlikede görmesinde dönemin
sansürcü politikasının etkileri görülmektedir.
6. “Ferdâ”adlı metnin divan
şiirine benzeyen yönleri nelerdir?
Dilinin ağır olması ve aruz
ölçüsünün kullanılması bakımlarından
divan edebiyatına benzemektedir.
7. Divan şiirindeki gazel, kaside gibi türlerde işlenen
temalarla Ferdâ şiirinin temasını karşılaştırınız. Şiirin içeriğinde
Tanzimat’tan sonra başlayan yenilikle Ferdâ’nın teması arasındaki ilişkiyi
söyleyiniz.
Tema bakımından divan edebiyatından farklıdır. Divan
şiirindeki gazel, kaside gibi türlerde aşk, kadın güzelliği, özlem, devlet
büyüğüne övgü gibi bireysel konular işlenirken Ferda adlı şiirde toplumsal bir
konu işlenmiştir.
9. Ahenk ve söyleyişi doğal dilden farklı olan ifadeleri
belirleyiniz. Farklılığın sebeplerini açıklayınız.
Ey ümidin parlak çehresi, titrek kucağı açık, bekliyor,
zümrüt bakışlı, inci şetaretli kızcağız, şikâyetçi ati, her organı ihtiyaç
kasırgalarıyla sarsılmış bir soyun oğlusun...”
Servet-i Fünuncular, eserlerinde süslü, sanatlı bir
söyleyişi tercih etmişlerdir. Ayrıca sanat eserlerinde günlük dilde
olmayan söyleyişlere, imgelere yer
verilir.
ETKİNLİK 4
“Ey fecr-i hande-zâd-ı hayât, işte herkesin
Enzârı sende; sen ki hayâtın ümidisin. ”
a)
Yukarıdaki dizeler,
şiirin özgün hâlinde nasıl verilmiştir? Anlam kaç dizede tamamlanmıştır?
Anlamın birkaç dizede tamamlandığı, düz yazı cümlesine benzer başka dizeleri de
siz bulup gösteriniz.
Verilen dizeler beyit halindedir. Anlam bir dizede tamamlanmamış birkaç
dizeye yayılmıştır. Şiirde cümleler, bir dizede bitmemiş diğer dizelerde devam
etmiştir. Buna anjambman da denir. Tevfik Fikret, nazmı (şiiri) nesre (düz
yazı) yaklaştıran bir şairdir. Bu şiirde bunu görüyoruz. Örnek. …..vatan gayûr/
İnsanların omuzları üstünde yükselir.
b)
Bir dizenin ortasından başlayıp birkaç dize sonra biten, yan yana
getirildiğinde nesir parçası zannedilebilecek cümleleri, düzyazı gibi okuyunuz.
Elde ettiğiniz yeni metnin güçlü ve pürüzsüz bir nesir parçası olup olmadığını
tartışınız. Ulaştığınız sonucu defterinize yazınız.
5.ETKİNLİK
a) Parnasizmin özelliklerini tahtaya sıralayınız. Daha
önce öğrendiğiniz realizm akımı ' ile parnasizmin ilişkisini belirleyiniz.
Parnasizm,
realizmin şiire uyarlanmış şeklidir.
Parnasyen ve
realist sanatçılar, yaşamı ve doğayı nesnel bir bakış açısıyla yansıtmışlardır.
“Saçaklarda kuşlar - hazindir bu pek-
Susarlar. Uzaktan ulur bir köpek.”
b) Tevfik Fikret’in “Yağmur” şiirinden alınan dizelerde
parnasizmin hangi özelliklerine rastlanmaktadır?
Tablo gibi şiir yazma özelliği. Bir yanda saçaklarda kuşlar, öte yanda
uzaklarda, uluyan bir köpek. Bu durumun hazin, elem verici olması da yine
parnasyenlerin içe kapanık, karamsar kişilikleriyle ilgilidir.
c) Doğal çevreyi anlatırken şair, nelere dikkat etmiştir?
Anlatılanlar şairin duygu ve düşünce filtresinden geçmiş şekilde mi karşımıza
çıkmaktadır? Niçin?
Saf ve bulutsuz seherli bir sema ifadesi, zümrüt bakışlı….kızcağız… gibi
betimlemelerde gerçek bir manzarayı yanstımayı değil benzetme ve soyutlaştırma
yoluyla duygu ve düşüncelerini yansıtmayı amaçlamış, tablo gibi resim yapma
örneklerine bu şiirde pek rastlayamıyoruz.
d) Kelimelerle tablo yapan Tevfik Fikret’in, Ferdâ
şiirinde de aynı yolu izleyip izlemediğini tartışınız. Ulaştığınız sonucu
defterinize yazınız.
Bu özellikle ilgili fazla örnek yok.
10.
“Karşında saf, bulutsuz bir sema.
/Yükselmeli, dokunmalı alnın semalara.” dizelerinde şair, “sema” sözcüğünü
“gökyüzü” anlamında kullanmamıştır. Bu sözcüğün kazandığı yeni anlamı
söyleyiniz. Şiirin diğer dizelerinde bu durumu örnekleyen sözcük, söz grubu ve
cümleleri bulunuz.
Verilen dizelerde “sema" sözcüğü “yarınlar” anlamında kullanılmıştır.
Bu örnekte olduğu gibi “tan yeri” sözü umut, ay ve yıldız sözleri başarı,
zümrüt bakışlı, şetaretli kızcağız ve nazlı çehre sözleri vatan anlamında
kullanılmıştır.
11.
Şair, “yenilik, inkılap,
yarın, mazi, âti, terakki, inhitat” gibi divan şiirinde kullanılmayan yeni kavramları
niçin kullanmış olabilir?
Şair, “yenilik, inkılap, yarın, mazi, âti, terakki, inhitat’’ gibi
sözcükleri yeni bir toplum düzenini arzuladığı için kullanmıştır. Şaire göre
Osmanlı Devleti halkın mutluluğunu, refahını ve huzurunu sağlayacak, herkese
adalet getirecek yenilikleri bir an önce yapmalıdır.
12.
Şiirdeki söz sanatlarını
bularak sanatlı söyleyişin esere ne kazandırdığını ifade ediniz.
“Yarınlar senindir; bu inkılap, bu yenilik hep
senin...” dizesinde inkılap ve yenilik sözleri arasında tenasüp vardır.
Gençlik, ümidin parlak çehresine benzetilerek teşbih yapılmıştır.
Ümidin parlak çehresi sözüyle ümit kavramı kişileştirilmiştir.
Yarınlar, saf ve bulutsuz bir semaya benzetilerek açık
istiare yapılmıştır.
Yarınların titreyen kucağını açması ise
kişileştirmedir.
“Alnında yeni bir yıldız -hayır- bir ay olarak /
Ufuklara doğ” dizesinde yeni bir ay ve yıldız sözleri Osmanlı Devleti’nin
geçmişteki ihtişamını ve başarılarını işaret etmektedir. Bu sözlerle
hatırlatma (telmih) sanatı yapılmıştır.
"Cehennem ve cennet"
sözcükleriyle tezat sanatı yapılmıştır.
Vatan kavramı, neşeli ve güzel bir kıza benzetilerek
hem teşbih hem de kişileştirme yapılmıştır.
6.ETKİNLİK
a. “Ferdâ” şiirini
aşağıdaki özellikler bakımından inceleyiniz. Hangi şiir geleneğine daha yakınsa
aşağıdaki tabloda uygun sütunu işaretleyiniz.
b)Tabloyu yorumlayıp şiirin gelenekle ilişkisini ifade
ediniz.
Servet-i
Fünun şiirinde bireysel konular işlenmiştir. Ferda şiirinde ise toplumsal bir
konu işlenmiştir. Tevfik Fikret, Servet-i Fünun döneminde bireysel konulu, Servet-i
Fünun döneminden sonra toplumsal konulu şiirler yazmıştır. Bu şiir, aruz
ölçüsünü kullanması bakımından divan edebiyatı geleneğini, toplumsal bir temayı
işlemesi, şairin buradaki sanat anlayışı, toplumsal duyarlılığı bakımlarından
Tanzimat edebiyatı 1. Dönemi geleneğini yansıtmaktadır.
13. “Asrın, unutma, yıldırım nurlarıyla gürlemiş bir
asırdır; /Her yıldırımla bir karanlık, bir şüphe devrilir.” dizeleri, şiirin
yazıldığı dönemin sosyal ve kültürel ortamıyla ilgili hangi ipuçlarını
vermektedir?
Bu dizelerde “yıldırım nurları”
ifadesiyle gelişme, bilim ve teknikte ilerleme kastedilmiş. Akıl, bilim ve
teknikle gerçeklerin ortaya çıktığı dile getiriliyor. Tevfik Fikret, “Batıcılık”
düşüncesini benimseyen bir sanatçıdır. Gençlerin Batı medeniyetini ülkemize
getirmesini,ülkemizin geri kalmışlıktan kurtarmasını istemektedir.
14. Şiirin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti
belirleyiniz.
Şiirin oluşmasına imkan sağlayan zihniyet, Tanzimat’la başlayan
vatanseverlik, özgürlük, hak, hukuk düşüncelerinin hakim olduğu zihniyettir.
Servetifünun zihniyeti bunda pek etkili olamamıştır. Çünkü Servetifünun
zihniyetinde toplumsal konulara girmeme, karamsarlık, yalnızlık vardır. Bu
şiirde şairin gençlerden beklentisi vardır. Tanzimat’ın 1. Dönemine benziyor.
15. Şair, şiirini niçin gençlere ithaf etmiştir?
Ülke için en fazla gayreti gösterecek, geleceği kuracak olan gençlerdir.
16. Şair, arzuladığı değişimi ifade ederken birey ve toplumdan
hangisini daha öne çıkarmaktadır?
Şair, arzuladığı değişimi ifade ederken bireyi yani gençliği ön plana
çıkarır. Şaire göre gençler toplumun eli, kolu, beynidir.
17. Şiiri ilk kez okuduğunuzda veya dinlediğinizde neler
hissettiniz? Şairin -özellikle şiirin son bölümünde- size seslendiği
düşüncesine katılıyor musunuz? Neden?
7.8.ve 9.ETKİNLİKLER
Şiirde anlatılanların düz yazı ile ifade
edilip edilemeyeceğini tartışınız. Ulaştığınız sonucu defterinize yazınız.
Şiirde dile
getirilenler düz yazı ile ifade edilebilir. Şiir halinde ifade edilmesi daha
duygu ve düşüncelerin daha etkili anlatılmasını sağlar.
Tevfik Fikret’in “Ferdâ” şiiriyle aynı
temada yazılmış günümüz şiirini arkadaşlarınızla paylaşınız. Ferda şiirinde ele
alınan temanın evrensel olup olmadığını belirleyerek aşağıdaki cümleyi
tamamlayınız.
Ferdâ şiirinde ele alınan tema
evrenseldir/evrensel değildir. Çünkü
Evrensel
kavramlar ağırlıktadır. Çalışmak, ilerlemek, gelecek, vatan sevgisi gibi
Ferdâ’yı seçtiğiniz günümüz şiiri ve
kitabınızın 44. sayfasındaki Ziya Paşa’ya ait gazelle tema, ölçü, dizelerin
kümelenişi, dil, anlatım yönünden karşılaştırınız. Benzerlik ve farklılıkları
tablo ile gösteriniz.
Ferda adlı şiiri Ziya Paşa’nın gazeliyle karşılaştıralım. Günümüz şiirinden
biriyle de siz karşılaştırabilirsiniz.
Tema: Ferda: Vatanın gençlikten beklentileri, gençlerin sorumlulukları
Gazel (Ziya Paşa): Osmanlı’nın geri kalma nedenleri
Ölçü: İki şiirde de aruz kullanılmış.
Ziya Paşa’nın gazeli beyitler halinde, Ferda şiiri bentler halinde
yazılmış.
İki şiirde de ağır bir dil kullanılmış.
Tevfik Fikret’in fikrî ve edebî yönüyle
ilgili çıkarımlarda bulunarak maddeler hâlinde tahtaya yazınız.
Şiirde gençlere seslenen kimdir?
Şair, vatanın bir ferdi olarak gençlere seslenmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Not: Yalnızca bu blogun üyesi yorum gönderebilir.