11. Sınıf Türk Edebiyatı Kitabı Cevapları (Biryay) sayfa 47-50

11. Sınıf Türk Edebiyatı Kitabı Cevapları (Biryay) sayfa 47-
Tanzimat Döneminde olay çevresinde gelişen metinler

Roman okumanın yararları

Kelime hazinesini zenginleştirir.
Olaylara farklı açıdan bakmamızı sağlar.
Dış ortamdan biraz olsun uzaklaşma
Hızlı okuma yeteneğini geliştirme
Okuduğunu anlama, karşılaştırma, yorumlama becerisi kazandırır.
Başkalarını anlamamızı, empati kurmamızı sağlar.
İnsanın kendi iç dünyasını tanımasını sağlar.
İnsanın kendini ifade edebilmesine yardımcı olur.

3. Batı ülkelerinin bilim, teknik, sosyal hayat, ekonomi, askerlik, hukuk gibi konularda geldiği seviyeye ulaşma çabası

sayfa 50
1. Etkinlik

1. Romanda anlatılan olayların gerçek hayatta aynen eserde anlatıldığı gibi yaşanması mümkün değildir. Romandaki olaylar yazarın kurgusudur. Ancak romandaki olayların benzeri gerçek hayatta görülebilir. Günümüzde babadan kalma servetini har vurup harman savuran, kendini iyi yetiştirememiş kişiler vardır. Buna karşılık yoksul olmasına karşın hayatın zorluklarıyla mücadele eden ve başarılı olan insanlar da vardır.
sayfa 51
Tanzimat Döneminde şehir insanının yaşama biçimi ve alışkanlıklarıyla ilgili sunu hazırlayın.
Yararlanılacak link:
Tanzimat Döneminde şehir insanının yaşama biçimi ve alışkanlıkları
b) Romandaki kişiler, Tanzimat Döneminin insan tipini gerçek olarak ortaya koymuştur.
Kişilerin bir kısımı modern yaşama tarzını, bir kısmı alaturka yaşama tarzını benimsemiştir.

c)

Kahramanlar	Kahramanların Kişilik Özellikleri	Kahramanların Olay Örgüsündeki İşlevleri
Felâtun Bey	Babası gibi batı hayranıdır. Batılı yaşam tar­zının tüm gereklerini yerine getirir. Lükse, eğ­lenceye düşkün ve bir o kadar da tembeldir.	Onun başına gelenler, o dönemin bilinçsiz ve zengin gençlerinin genel durumudur.
Râkım Efendi	Yoksul ve geleneklerine bağlı bir gençtir. Ça­lışkan ve idealisttir. Osmanlı kültürünü temsil eder.	Felatun Bey gibi eğlence düşkünü ve zengin ol­maması, fakat azimli ve dürüst bir kişiliğe sahip olması, okuyucunun dikkatini alaturkaya, gele­neksel insan tipine çeker. Alafranga ile alaturka­nın çatışması Râkım’ın romana girmesiyle başlar.
Sadık Fedayi	Râkım’ın annesidir. Şefkatli, vefalı ve fedakârdır.	Osmanlı kadınındaki annelik duygusunun gücü­nü ortaya koyar.
Canan	Cariye olduğu için utangaç ve çekingendir, içten içe Râkım’ı sevmektedir.	Râkım’ın temiz ve saf aşkı keşfetmesini, alaf­ranga kültüre sahip insanlardan uzaklaşmasını sağlar.
Polini	Avrupalı, tiyatro sanatçısıdır. Sevgiye değil, paraya ilgi duyar. Felatun'u da parası için se­ver.	Felatun Bey ve onun gibi gözü kapalı modern gençlerin felaketine yol açan bu kadın yanlış ba­tılılaşmanın getirdiği bir ceza gibidir.

 c) Felatun Bey'le Rakım Efendi birer tiptir. Çünkü bu iki roman kişisi ait oldukları toplumsal yapının özelliklerini tam olarak karşılamaktadırlar. Romandaki diğer kişiler birer karakterdir.
2. Evet vardı. Çünkü o dönemde hem doğu kültürü hem batı kültürü bir aradaydı. Osmanlı toplumunda bu iki kültüre bağlı insanlar bulunmaktaydı.
3. ETKİNLİK
Olaylar, kaç değişik mekânda geçmektedir; bu mekânlar nerelerdir, eserde nasıl ve hangi yönleri ile anlatılmaktadır?

Eserin Bölümleri	Olayların Geçtiği Mekânlar	Mekânın Özellikleri
1. Bölüm	Felâtun Bey’in babası, Üsküdar’da­ki güzel ve bahçeli bir konağı bırakarak Tophane’nin Beyoğlu’na yakın bir mahal­lesine taşınır. Burada tuğladan, modern bir bina yapar. Felâtun’un çalıştığı devlet dairesi ve uğradığı eğlence yerleri bu bö­lümde görülen başlıca mekânlardır.	Üsküdar’daki bahçeli konak alaturka yaşa­mın merkezidir. Mustafa Merâkî burayı terk ederek çok ilgi duyduğu alafranga yaşamın merkezi olan Beyoğlu’na taşınır. Beyoğlu modernizmi temsil eder.
2. Bölüm	Râkım’ın babadan kalma, üç odalı evi, okulu, arkadaşının evi ve kütüphanesi, Mister Ziklas'ın evi	Râkım'ın evi yazar tarafından kümese ben­zetilmiştir. Bu ev, Beyoğlu’ndaki şatafatlı yaşamın çok uzağında değil, bir mahalle ötesindedir. Râkım’ın evi Osmanlı halkının durumunu ortaya koyar. Rakım için kütüphane çok önemli bir mekândır. 0, kendini burada yetiştirir ve alafranga insanların bile hayran olacağı bir seviyeye yükselir.
8. Bölüm	Bu bölümde mekân olarak yalnızca Akdeniz adaları zikredilmiştir.

3. Romanda geçen olayların geçtiği mekanları haritada gösterebiliriz. Beyoğlu, Üsküdar, Tophane semtleri İstanbul'dadır. Masallardaki mekanların bir kısmı belirsiz, bir kısmı hayali mekandır.
sayfa 52
4.    .. Kış gelmiş ve günleri kısaltmış olduğu için Rakım Efendi, İngiliz kızlarının derslerini akşam saat ikiden üç buçuğa kadar zamana tayin eylemişti. (...) Saat ikiyi bulmuştu. (...) Bizi önümüzdeki Çarşamba günü Kâğıthane’ye götürür müsün? (...)” cümlelerinde ifade edilen zamanı yüklemlerin kip ekini de dikkate alarak değerlendirdiğinizde olayın yaşandığı zamanla anlatıldığı zamanın ilişkisi hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Yüklemler öğrenilen geçmiş zamanın hikaye kipiyle çekimlenmiştir. Olaylar geçmişte yaşanmıştır. Yazar, geçmişteki olayları görüyormuş gibi bize aktarmaktadır.

5.    Romanın genelinde olayların geçtiği zamanı takvimde ve zaman sayacında göstermek mümkün müdür? Açıklayınız.
Olaylar tarih olarak belirtilmemiş, romanda görülen sosyal yaşam özellikleri, olayların Tanzimat Döneminde geçtiğini göstermektedir.
6.    Okuduğunuz veya dinlediğiniz masallarda zamanın nasıl anlatıldığını söyleyiniz.
Masallarda zaman belirsizdir.
7.    “Felâtun Bey ile Râkım Efendi” romanında ifade edilen zamanla masallardaki zamanı karşılaştırınız. Farklılıkları arkadaşlarınızla paylaşınız.
Felatun Bey'le Rakım Efendi romanında zaman:Eserde tarih verilmemiştir ancak kişilerin ve sosyal çevrenin özellikleri Tanzimat dönemini yansıtmaktadır. Dolayısıyla eserde anlatılan zaman 19. yüzyıldır.
“On beş yirmi sene evvel, yirmi dört sene evvel, üç gün sonra” gibi kesin zaman dilimlerinden söz edilir.
Masallarda ise belirsiz bir zaman vardır. Hem tarih olarak hem de dönem olarak belli bir zaman yoktur.

8.    Eseri kişi, zaman, mekân ilişkisi yönünden değerlendiriniz. Metnin bu üç unsuru arasında bütünlükten mi, uyumsuzluktan mı söz edilebilir? Neden?
Eserde kişi, zaman, mekân ilişkisi: Eserde kişilerin, ait oldukları toplumsal kesimin özelliklerini taşıdıkları görülür. Felâtun Bey İstanbul’un gözde mekânlarında eğlenir. Râkım Efendi ise köhne bir evde yaşar. Kişiler, Tanzimat sonrası İstanbul halkının yaşam tarzını da yansıtırlar. Bu dönemde İstanbul halkı “alafranga-alaturka” şeklinde ikiye ayrılır. Romanda kişi-zaman-mekân bakımından bir bütünlük vardır.

9.    “Felâtun Bey ile Râkım Efendi” romanında baştan sona kadar esere damgasını vuran temel çatışmayı (eserin temasını) defterinize yazınız.
yanlış batılılaşma
10. Tanzimat Döneminin sosyal hayatı ile ilgili araştırmanızdan edindiğiniz bilgilere dayanarak eserde ele alınan temanın gerçekliğini belirleyiniz.
Yanlış batılılaşma teması Tanzimat Dönemi toplumunun sosyal hayatını yansıtmaktadır.
4. ETKİNLİK
Romantizmin özellikleri

Realizmin özellikleri, ilkeleri

c. Yazar, kişileri anlatırken onlar hakkında yorum yaparak okuyucunun bakış açısını etkilemektedir. Felâtun’u bir İstanbul züppesi, Râkım’ı ise yoksul fakat azimli, dürüst bir insan olarak tabir eder. Romandan alınan şu kesit, yazarın olaylara ve kişilere nasıl müdahale ettiğini, açıkça ortaya koymaktadır: “Ama bir dost çıkıp da Felâtun Bey’e nasihat verecek olsa faydası görülecek mi dersiniz? Ne mümkün! Pederinden kalma serveti bu yolda çürütüp bitirmiş ne kadar delikanlı istersiniz? Bunların her birine az nasihatler mi verilmiştir?”

Realist (gerçekçi) yazarlar olayları ve kişileri anlatırken her şeyi olduğu gibi yansıtır, okuyucunun bir sonuca ulaşmasına zemin hazırlar. Romantik yazarlar ise kişileri ve olayları anlatırken kendi duygularını da katarlar, böylece okuyucunun da bu hislerle eseri okumasını sağlarlar. O halde bu romanın yazarı romantizmin etkisindedir.
11.Felâtun Bey ile Râkım Efendi romanında ele alınan yanlış batılılaşma teması, dönemin sosyal hayatıyla ilişkilidir. Çünkü, Tanzimat sonrası sosyal hayatta yanlış batılılaşmanın getirmiş olduğu sorunlar gerçekten yaşanmıştır.
Felâtun Bey’in ailesi: Avrupalılaşma hevesi ile Üsküdar’dan Beyoğlu civarına taşınmış varlıklı bir aile.

Râkım Efendi’nin ailesi: Babası Tophane’de hizmetli olarak çalışmıştır. Babası öldükten sonra tek yakını annesidir. Yoksul bir ailesi vardır.
Yazar Felatun Bey ve Rakım Efendi'nin biyografisine yer vermiştir. Romanın olay örgüsünde bu kişilerin hangi düşünceyi temsil edeceğini okuyucunun kavramasını istemiştir. Kişilerin biyografilerini verirken ders verir gibi bir anlatım tarzı var.
13. Yazar, eseri ilahi bakış açısıyla yazmıştır.
sayfa 53
Eserde eğitimin önemine geniş yer verilmiştir. Felâtun Bey’in kişilik yapısındaki bozukluğun nedeni yüzeysel eğitim almasıdır. Çünkü babasına göre onun okula gidip gelmesi, Fransız hocasından özel ders alması başlı başına bir eğitimdir. Râkım ise annesinin, arkadaşlarının desteğiyle sıkı bir eğitim süreci geçirir; kendini çok iyi yetiştirir. Râkım'ı Felâtun’dan üstün kılan en önemli kabiliyeti eğitimdir.
6. ETKİNLİK:
Tanzimat Dönemi sanat anlayışı
Tanzimat edebiyatı iki döneme ayrılır. Birinci dönem sanatçıları sanat toplum içindir anlayışıyla hareket etmişler, "hürriyet, adalet, vatan, hak, hukuk, yanlış batılılaşma, esaret" gibi konuları işlemişlerdir. İkinci dönem sanatçıları sanat sanat içindir anlayışına sahiptir.
15. Aşağıdaki paragrafta kullanılan dilin, halk diline yakın olması, yazarın eseri yazmaktaki amacı ve Tanzimat sanatçılarının sanat anlayışı ile nasıl bir ilişki içindedir? Tartışınız. Ulaştığınız sonuçları defterinize yazınız.

Paragrafta halk diline yakın bir dilin kullanılması Tanzimat sanatçılarının dilde sadeleşmeyi amaçladıklarını gösterir. Divan edebiyatının ağır ve süslü dilinin terk edilmesi gerektiğini savunan birinci dönem sanatçıları, bu düşüncelerini eserlerine tam anlamıyla yansıtamamıştır.

16. “Felâtun Bey ile Râkım Efendi” romanında yerli ve mahallî unsurların olup olmadığını tartışınız. Ulaştığınız sonucu defterinize yazınız. Romanın yerli ve mahallî unsurlar taşıdığı sonucuna ulaştıysanız halktan kahramanlara ve ağız ifadelerine eserden örnekler veriniz.

Eserde yerli ve mahalli unsur olarak Mustafa Merâkî’nin uşağı gösterilebilir. Mehmet adındaki bu uşak Fransızca bilmediği için efendilerinin bazı sözlerini yanlış anlar. “Supe yiyor" sözünü sopa yiyor, “kafe ole’’yi kovala, “Felatun”u pantolon, “Mihriban’'ı merdiven anlıyor. “Hayır efendim, Allah göstermesin!” sözü ise halkın kullandığı tabirlerden biridir.

Mehmet, Anadolu’nun saf insanını temsil eder. Onun bazı sözleri komik biçimde yanlış anlaması bize Karagöz karakterini hatırlatır.

17. Ahmet Mithat Efendi, bu eseri niçin yazmış olabilir?
Yazar, bu romanını kendini iyi yetiştirmeden körü körüne batılılaşma hevesine düşen gençlerin içine düştüğü durumu, yanlış batılılaşmanın getirdiği sorunları anlatmak için yazmıştır.
7. ETKİNLİK
Tanzimat Döneminde teması “Batılışma” » veya “esaret” olan eserler:

Felâtun Bey ile Râkım Efendi (Ahmet Mithat Efendi)
Araba Sevdası (R. Mahmut Ekrem)

Sergüzeşt, Küçük Şeyler (Samipaşazade Sezai)

Aynı temada birçok eserin yazılması dönemin sosyal hayatında batılılaşma ve modernleşme kültürünün önemli sorunlara yol açmış olduğunu gösterir.
8. ETKİNLİK

Ölçütler	Felâtun Bey ile Râkım Efendi	Tahir ile Zühre	Benzerlikler	Farklılıklar
Olay Örgüsü	Olay örgüleri etkin­likler içinde göste­rilmiştir.	Olay örgüleri etkin­likler içinde göste­rilmiştir.	Olaylar sosyal haya­tın akışına uygundur.	Olaylar beklenmedik şekilde değişir.
Kişiler	Felâtun, Râkım, Canan, Polini...	Tahir, Zühre, padi­şah, vezir...	Zühre ile Canan olaylar karşısında pasif durumdadır. Tahir ile Felâtun zen­gin aile çocuklarıdır. Râkım ile Tahir saf aşka önem verirler.	Felâtun ile Tahir zen­gin aile çocukları ol­malarına karşın Tahir alçakgönüllü, Felâtun ise şımarıktır.
Tema	Yanlış batılılaşma ve yozlaşma	Aşk ve ayrılık	Râkım ile Canan’ın aşkları	Romanda toplumsal, hikâyede ise bireysel tema işlenmiştir.
Zaman	Tanzimat dönemi	Belirsiz ya da tah­mini olarak 16-17. yüzyıl	Romanda zaman bel­lidir, halk hikâyesinde belirsizdir.	Olayların akış süreleri olan “bir gün, bir yıl, ertesi gün” gibi ifadeler
Mekân	İstanbul, Beyoğlu, ev, kütüphane...	Saray, Mardin Ka­lesi...	Mustafa Merâkî'nin köşkü ile saray ben­zerlik gösterir	Romandaki mekânlar modern yapılardır.
Dil ve Anlatım	Üst düzey ve kül­türlü insanların an­layabileceği, ağır bir dil.	Halkın konuşma dili	Anlatmaya bağlı bir metin olmaları ve düzyazı ile yazılmış olmaları	Halk hikâyesinde anla­tımın daha akıcı olma­sı ve düzyazı ile birlik­te manzum kısımların bulunması

18. Felâtun Bey ile Râkım Efendi romanından yola çıkarak yazarın fikrî ve edebî yönü ile ilgili çıkarımlarınızı maddeler hâlinde tahtaya yazınız.

Yazar yanlış batılılaşmaya ve eğitimsizliğe karşıdır. Ona göre gerçek batılılaşma Avrupalılar gibi giyinip onlar gibi konuşmak ve davranmakla değil, bilinçli olmak ve iyi bir eğitim almakla mümkündür.

Yazar, bu romanı sanat toplum içindir anlayışıyla yazmıştır.Amacı halkı eğitmek, bilinçlendirmektir. Teknik bakımdan başarılı bir roman değildir. Yazarın olay akışını durdurarak bir hoca gibi açıklamalar yapması ve okuyucuyu yönlendirmesi roman tekniğine aykırıdır.

19. Aşağıdaki değerlendirme paragrafının ışığında eserle yazar arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
9. Ahmet Mithat Efendi Tanzimat döneminin en çok yazı yazan sanatçısıdır. Tarih, coğrafya, dil, ede-
biyat, sosyoloji ve din konularında derin bir bilgiye sahip olan yazar hemen her alanda eser yazmıştır. Bu kadar çok eser yazmasındaki amaç ise halkı yenileşme sürecine hazırlamaktır.

“... Râkım, bu kültürel birikimi ekonomik kazanca dönüştürmesini de bilir. Gece gündüz demeden çalışır, kazanır, biriktirir. Bu yönüyle o, kahramanı olduğu romanın yazarına ait ‘yazı makinesi’ unvanına benzer bir unvanı da hak eder: 'iş makinesi’. ”

Şerif Aktaş

20. “Felâtun Bey ile Râkım Efendi” romanında yazar Ahmet Mithat Efendi’nin, kahramanlardan biriymiş gibi olaylar ve kişiler hakkında yorum yapması, taraf tutması eserle yazar ilişkisini nasıl etkilemektedir? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
Yazarın roman karakterlerinden biriymiş gibi kişiler hakkında yorum yapması öğreticilik amacıyla ilgilidir. Yazar, öykü ve romanlarını topluma bir şeyler öğretmek amacıyla yazmıştır. Bu eserde de aynı yaklaşım vardır. Yazar, bu eserinde romantizmin etkisindedir. Romantizmde yazar duygularını gizlemez, taraf tutar.
DEVAM EDECEK